Åžirvânî, Hoca Nasîrüddîn-i Tûsî’nin, “Tansûk-nâme” adlı cevher-nâmesinden ÅŸunları nakleder:
Şirvânî, age, s. 77-101. Şirvânî, age, s. 77-101.
“Bizden önceki zamanlarda cevherîler üç kalbur tutarlardı, ama bu günlerde beÅŸ kalbur tutarlar. Birbirinden farklı olan ilk kalburların deliÄŸi dardır. Ä°nciyi sadeften çıkardıktan sonra bu kalbura koyarlar, çalkarlar, aÅŸağı inene habbe ve rîze derler. Küçük olduÄŸu için delinmez. Macunlar ve göz otları için saklarlar. Ä°lk kalburdan geçmeyen inciyi ikinci kalbura koyarlar, çalkarlar, aÅŸağı inene bâbet-i sadî derler.
Manası, aÅŸağı inenin yüz tanesi bir miskaldir, demek olur. Bu inciyi hakkâk deldiÄŸinden sulusunu ve düz, yuvarlak olanını ‘ıkd için seçer, diÄŸerlerini ipe dizer. Buna nisâr-ı sadî derler. Ä°kinci kalburdan geçmeyen inciyi üçüncü kalbura koyarlar, çalkarlar, aÅŸağı inene bâbet-i ÅŸastî derler. Manası, aÅŸağı inenin altmış tanesi bir miskaldir demek olur. Bu inciyi de hakkâk deldiÄŸinden sulusunu ve düz, yuvarlak olanını ‘ıkd için seçer, diÄŸerlerini ipe dizer. Buna nisâr-ı ÅŸastî derler. Üçüncü kalburdan geçmeyen inciyi dördüncü kalbura koyarlar, çalkarlar, aÅŸağı inene bâbet-i pencâhî derler. Manası, aÅŸağı inenin elli tanesi bir miskaldir demek olur. Bu inciyi de hakkâk deldiÄŸinden iyisini, sulusunu ve düz, yuvarlak olanını ‘ıkd için seçer, diÄŸerlerini ipe dizer. Buna nisâr-ı pencâhî derler. Dördüncü kalburdan geçmeyen inciyi beÅŸinci kalbura koyarlar, çalkarlar, aÅŸağı inene bâbet-i çihlî derler. Manası, aÅŸağı inenin kırk tanesi bir miskaldir demek olur. Bu inciyi de hakkâk deldiÄŸinden iyisini, sulusunu ve düz, yuvarlak olanını ‘ıkd için seçer, diÄŸerlerini ipe dizer. Buna
nisâr-ı çihlî derler. BeÅŸinci kalburdan geçmeyenin ‘ıkda yarayanını ‘ıkd yaparlar,
77
büyüğünü ‘ıkd yapmazlar. Çift çift dizip saklarlar” .
Biri dahı ol ‘ıkd-ı ferîdün
Dürr-i yetîmi zerrîn-selâsil (Râmî/Hamami, 2001: 93) Düşdi serâya ‘ıkd-i Süreyyâ ÅŸikest olup
Dest-i kazâdan irdi ana seng-i in’idâm (Râmî/Hamami, 2001: 206)
Görüp bu silk-i mürvârîd-i pür-tâbı hicâbından
Acepdir hâke salmazsa felek ıkd-ı Süreyyâyı (Nef’î/AkkuÅŸ, 1993: 136)
Za’îfî’nin cevâhir-nâmesi’nde incinin renkleri olarak “kâfûrî (şîr-fâm, sifîd-endâm), ÅŸem’î, kâhî”, çeÅŸitleri olarak “necm/nemcî-i şîrîn, ÅŸeffâf-i hoÅŸ-câme” isimleri verilir78.
Åžirvânî, Hoca Nasîrüddîn-i Tûsî’nin, “Tansûk-nâme” adlı cevher-nâmesinden ÅŸunları nakleder:
Şirvânî, age, s. 77-101. Şirvânî, age, s. 77-101.
“Bizden önceki zamanlarda cevherîler üç kalbur tutarlardı, ama bu günlerde beÅŸ kalbur tutarlar. Birbirinden farklı olan ilk kalburların deliÄŸi dardır. Ä°nciyi sadeften çıkardıktan sonra bu kalbura koyarlar, çalkarlar, aÅŸağı inene habbe ve rîze derler. Küçük olduÄŸu için delinmez. Macunlar ve göz otları için saklarlar. Ä°lk kalburdan geçmeyen inciyi ikinci kalbura koyarlar, çalkarlar, aÅŸağı inene bâbet-i sadî derler.
Manası, aÅŸağı inenin yüz tanesi bir miskaldir, demek olur. Bu inciyi hakkâk deldiÄŸinden sulusunu ve düz, yuvarlak olanını ‘ıkd için seçer, diÄŸerlerini ipe dizer. Buna nisâr-ı sadî derler. Ä°kinci kalburdan geçmeyen inciyi üçüncü kalbura koyarlar, çalkarlar, aÅŸağı inene bâbet-i ÅŸastî derler. Manası, aÅŸağı inenin altmış tanesi bir miskaldir demek olur. Bu inciyi de hakkâk deldiÄŸinden sulusunu ve düz, yuvarlak olanını ‘ıkd için seçer, diÄŸerlerini ipe dizer. Buna nisâr-ı ÅŸastî derler. Üçüncü kalburdan geçmeyen inciyi dördüncü kalbura koyarlar, çalkarlar, aÅŸağı inene bâbet-i pencâhî derler. Manası, aÅŸağı inenin elli tanesi bir miskaldir demek olur. Bu inciyi de hakkâk deldiÄŸinden iyisini, sulusunu ve düz, yuvarlak olanını ‘ıkd için seçer, diÄŸerlerini ipe dizer. Buna nisâr-ı pencâhî derler. Dördüncü kalburdan geçmeyen inciyi beÅŸinci kalbura koyarlar, çalkarlar, aÅŸağı inene bâbet-i çihlî derler. Manası, aÅŸağı inenin kırk tanesi bir miskaldir demek olur. Bu inciyi de hakkâk deldiÄŸinden iyisini, sulusunu ve düz, yuvarlak olanını ‘ıkd için seçer, diÄŸerlerini ipe dizer. Buna
nisâr-ı çihlî derler. BeÅŸinci kalburdan geçmeyenin ‘ıkda yarayanını ‘ıkd yaparlar,
77
büyüğünü ‘ıkd yapmazlar. Çift çift dizip saklarlar” .
Biri dahı ol ‘ıkd-ı ferîdün
Dürr-i yetîmi zerrîn-selâsil (Râmî/Hamami, 2001: 93) Düşdi serâya ‘ıkd-i Süreyyâ ÅŸikest olup
Dest-i kazâdan irdi ana seng-i in’idâm (Râmî/Hamami, 2001: 206)
Görüp bu silk-i mürvârîd-i pür-tâbı hicâbından
Acepdir hâke salmazsa felek ıkd-ı Süreyyâyı (Nef’î/AkkuÅŸ, 1993: 136)
Za’îfî’nin cevâhir-nâmesi’nde incinin renkleri olarak “kâfûrî (şîr-fâm, sifîd-endâm), ÅŸem’î, kâhî”, çeÅŸitleri olarak “necm/nemcî-i şîrîn, ÅŸeffâf-i hoÅŸ-câme” isimleri verilir78.
