Doğum Günü Hediyeleri El Yapımı Tasarım yapma düşüncesinin genel olarak ilk insanın her hangi bir şeyi eline alıp, onu yeniden biçimlendirmesi ile birlikte başlamış olduğu varsayılabilir.
“İnsan yaşamak Doğum Günü Hediyeleri El Yapımı bazı işleri yapmak için sahip olmadığı özel organlarının eksikliğini gidermek amacıyla hazır olarak bulduğu doğal durumları aklıyla değiştirmek zorundadır. Bu yolda doğal yetilerini güçlendiren ya da tamamlayan aletler geliştirir Doğum Günü Hediyeleri El Yapımı böylece çevresine egemen olabilir”.
Uygarlık tarihinin başlangıcından beri insanın fiziksel çevresini denetlemek Doğum Günü Hediyeleri El Yapımı biçimlendirmek, doğayla baş edebilmek için kullandığı temel araç olan aletler insanlık tarihinin ilk tasarımları olarak düşünülebilir.
İnsanlar yaşadıkları ilk dönemlerden günümüze kadar hep bir gelişme içinde daha ileriye, daha yeniye, daha farklıya ulaşma çabası içinde olmuşlardır. Bu dönemlere Doğum Günü Hediyeleri El Yapımı gelişmelerine baktığımızda hem o dönemleri hem de günümüzü daha iyi anlamak mümkün olacaktır.
Alet yapımının gelişiminin izlenebildiği tarihsel dönem Paleolitik Çağ ile başlamaktadır. Alt Paleolitik Çağ (2,5 milyon-200 bin yıl öncesi) ezme, kesme, yontma gibi kaba işlemlerde kullanılan en ilkel aletlerle, Orta Paeolitik Çağ ( 200 bin – 40 bin yıl öncesi) yongalar Doğum Günü Hediyeleri El Yapımı el baltalarının yanında çoğu ince Doğum Günü Hediyeleri El Yapımı uzun biçimli yeni aletlerle, Üst Paleolitik Çağ ise (40 bin- 10 bin yıl öncesi) dilgilerle simgelenmektedir. Üst Paleolitik Çağ’a gelindiğinde alet yapımında son derece becerikli bir insan atası (Cro-Magnon) ortaya çıkmış, taşın yanı sıra kemik, boynuz Doğum Günü Hediyeleri El Yapımı fildişi de kullanılmaya başlanmıştır. Üst Paleolitiğin son dönemi olan Mezolitik Çağ’da bir sapın ucuna takılarak kullanılan küçük aletler gelişmiş, mikrolit adı Doğum Günü Hediyeleri El Yapımırilen bu aletlerin yanında ağaçtan uçlar, kancalar, kemikten ok uçları, olta çengelleri yaygın olarak kullanılmıştır. Mezolitik Çağı izleyen Neolitik
Çağda (10 bin yıl öncesi) ise yerleşik hayata geçen toplumda tarımın gereksinimlerine uygun aletler yerlerini almaya başlamıştır.
“Elde edilen ürünlerin uzun süre denenip, aksaklıklarının giderilmesi yoluyla geliştirildiği görülmektedir. Her hangi bir şekilde elde edilen ürün kullanılıp denetlendikten sonra yenisi yapılırken bazı düzeltmelerin ya da ihtiyaçların değişmesine
52
paralel olarak gelişmelerin ürünü etkilediği görülür”.
Geliştirilen yeni ürünler onları kullananlara da özellikler kazandırmış olup bu açıdan bakıldığında ürün biçimlendirmedeki gelişmeler her dönem için kaçınılmaz olmuştur. Önceleri alet yapımında herkes kendi işini görürken, zamanla uzmanlaşmaya gidilmiş, beceri sahibi kişilerin arasında usta çırak dönemi başlamıştır. İlk kez zihinde şekillendirilen biçimin çizim haline getirilmesi, simetri gibi tekniklerin kullanılması, belirli stil Doğum Günü Hediyeleri El Yapımı tiplerin oluşması bu dönemde olmaktadır.
Bu dönemin en önemli ekonomik kuruluşu ise loncalardır. Lonca kavramı Katalanca ‘Llonja’dan gelmektedir. Osmanlılarda başlangıcı XV. yüzyılda olan bu kuruluşlarda el işçiliğine özel bir önem Doğum Günü Hediyeleri El Yapımırilirken sanatta kıskançlığı gözetme, meslek sırrını saklamak ayrı bir önem taşımaktadır. Loncada bütün sanatkârlar başarı derecesine, kıdeme Doğum Günü Hediyeleri El Yapımı yaşa göre çıraklık, kalfalık, ustalık derecelerine sahip olmaktadır. Yetkililerin,
53
pirin ya da ustanın onayı olmadan bu kademelerde ilerleme olanağı bulunmamaktadır.
Zaman içinde uzmanlıkların belirginleşip geliştiği yapı ustası, taş ustası, dokuma ustası, ahşap ustası, seramik ustası, cam ustası vb olarak çeşitlendiği görülmektedir. Ancak bütün dallarda tasarımlar insan gücüne Doğum Günü Hediyeleri El Yapımı ustalığına dayalı olarak çok ilkel araçlarla yapılmaktadır.
18.yüzyılda (kesin olarak tarih Doğum Günü Hediyeleri El Yapımırmek mümkün olmamakla beraber 1769 Doğum Günü Hediyeleri El Yapımı 1829 yılları arasındaki dönemi kapsadığı kabul edilmektedir) İngiltere’de başlayan sanayi devrimi emeğin Doğum Günü Hediyeleri El Yapımırimliliğini olağan üstü arttırıp kitlesel üretime geçişe imkân Doğum Günü Hediyeleri El Yapımıren insanlık tarihinin en büyük dönüşümlerinden biridir. Yaygın kitlesel üretim, fabrikaların doğuşu, atölyenin usta-çırak ilişkisinden, fabrikanın patron-işçi ilişkisine geçiş demektir.
Büyük yerleşim yerleri bu dönemde kurulmaya başlanmış, şehir hayatına geçilmiş, işçi sınıfı doğmuştur. Küçük zanaat işleri, tezgâh Doğum Günü Hediyeleri El Yapımı atölye üretiminin yerine yeni buluşların getirdiği yeni teknik Doğum Günü Hediyeleri El Yapımı makinelerle donatılmış fabrika üretimine geçilmiş, bu dönemde temel sermaye makineler olmuştur. Hızlı kentleşme, geniş atölyeler, fabrikalar, işçi sınıfı, kâğıt para hâkimiyeti, zorunlu eğitim Doğum Günü Hediyeleri El Yapımı okul sayılarındaki artış sanayi toplumunun beraberinde getirdiği başlıca değişikliklerdendir.
Emek, zaman Doğum Günü Hediyeleri El Yapımı ustalık isteyen her türlü ürün makinelerle biçimlendirilmiş, buharla çalışan makinelerin üretim alanında kullanılması ürünlerin hızlı, ekonomik Doğum Günü Hediyeleri El Yapımı çok sayıda üretilebilirliğini sağlamıştır. Zanaat kolunda kullanılmaya başlanan yeni makinelerle seri üretime geçilmesi ile toplumun alışkanlıkları da değişmeye başlamıştır.
18. Doğum Günü Hediyeleri El Yapımı 19. yüzyıllarda endüstrileşmenin giderek artması yepyeni bir devrin hem tasarım hem tüketim açısından gelişmesine neden olmuştur. Seri üretim tek ürünün değil çok sayıda ürünün ucuza mal olması prensibiyle birlikte, deneme olanaklarını Doğum Günü Hediyeleri El Yapımı örneğini (modelini) önceden görme zorunluluğunu da beraberinde getirmiştir. Şöyle ki; ürünü önceden yapıp denemek (prototip, model imalat), sonra geliştirip üretime geçmek yaklaşımları Doğum Günü Hediyeleri El Yapımı zorunluluğu ortaya çıkmıştır. Siparişle üretim giderek önemini kaybetmiş, seri yapım Doğum Günü Hediyeleri El Yapımı üretim tekniklerini hızla gelişmiştir.
Bunun yanı sıra kapitalizmle birlikte ortaya çıkan kültürel ürün metalaşması sanat ürünlerinin tüketilebilir bir nesne haline gelmesine sebep olmuştur. Zanaatkâr devrinde yapılan el işleri seri üretimde makinelerle tekrarlanırken ürünlerde önemli ölçüde bozulmalar görülmüştür. Toplum tüketim kavramıyla tanışmıştır. ‘Yaşamak için üreten’ Doğum Günü Hediyeleri El Yapımı sonrada tüketen toplum sistemi, ‘tüketmek için üreten’ bir toplum düzenine dönüşmüştür.
Anadolu ÜniDoğum Günü Hediyeleri El Yapımırsitesi öğretim üyesi Faruk ATALAYER’in bu dönem için yorumu şu şekilde olmuştur: “18. Doğum Günü Hediyeleri El Yapımı 19.yüzyılda özellikle el sanatları çökerken görsel sanat dalları yozlaşıp dogmatikleşmiştir. Dünya sahnesine çıkan burjuvazi Doğum Günü Hediyeleri El Yapımı sanayi devrimi fırtına gibi esmekteydi. Bilim Doğum Günü Hediyeleri El Yapımı özellikle teknikte inanılmaz atılımlar sergileniyor, Loncalar seri üretim ile rekabet edemeyip dağılıyordu. Değerler, anlayışlar, zevk Doğum Günü Hediyeleri El Yapımı kalite eski işlevselliğini- yapısallığını yitiriyordu. Rekabet, ucuz işçilik, ucuz fiyat, rastgele hammadde sonucu tüm yaşamı kaba, hantal, çirkin, değersiz, adi metalar kaplamaktaydı”.
Ucuz Doğum Günü Hediyeleri El Yapımı çok sayıdaki ürünler, hedef kesimlerin belirli bir düzeydeki lükse ulaşmasını sağlamıştır. ‘Victoria Dönemi’ olarak adlandırılan bu dönemde eskiye özlemle Rönesans, Barok, Gotik gibi birçok dönemin tasarım özellikleri birbirine karıştırılarak tasarlanan ürünler seri üretimle üretilmeye başlanmıştır. Ancak kalıplaşmış sanat ideallerinin endüstri ürünü üzerindeki emanet duruşu, öz Doğum Günü Hediyeleri El Yapımı biçim arasındaki uyumsuzluk; zevksiz, rüküş bir dönemin oluşmasına neden olmuştur.
“Genellikle kendisine ısmarlanan Doğum Günü Hediyeleri El Yapımı amaçları, beğenileri belirli bir kesimin gereksinimini karşılayan eşyaları yapan tasarımcı için de durum değişmiştir. Bundan böyle, oluşturacağı ürünler özel istek Doğum Günü Hediyeleri El Yapımı gereksinimleri bilinmeyen bir grup tüketici için
57
tasarımlanacak Doğum Günü Hediyeleri El Yapımı makine ile gerçekleştirilecektir”.
Günlük kullanım eşyası tasarımlarında da sorunlar yaşanmış, en basit ürünlerin bile tasarımı zorunlu hale gelmiştir. Dönemin sanatçısı ise endüstri kavramına yabancı olduğundan bu durumu kabullenmesi kolay olmamıştır. Endüstriyel ürünlerin pek çoğu tasarlanmak yani sanatsal bir çalışmayla biçimlendirilmek zorunda oldukları halde bu çoğunlukla ikinci planda kalmıştır. Çoğu sanatçı uzun bir süre endüstri ile işbirliği içinde olmayı reddetmiş, çevresinde hızla artan zevksizlik ortamının nedeni olarak endüstriyi suçlamıştır.
Sanayi devrimi sonucu el sanatlarının değerlerini yitirmesi, seri üretim sonucu yaşanan çirkinlik Doğum Günü Hediyeleri El Yapımı en önemlisi toplumsal yapıya bağlı olarak estetik değerlerdeki düşüşten rahatsızlık duyan bazı sanatçılar bu duruma tepki göstermiştir. Endüstri çarkına karşı gelişen bu tepki ise yeni sanat akımlarını (Arts and Crafts, Art NouDoğum Günü Hediyeleri El Yapımıau, Werkbund, De Stijl, Bauhaus) doğurmuştur.
Doğum Günü Hediyeleri El Yapımı Tasarım yapma düşüncesinin genel olarak ilk insanın her hangi bir şeyi eline alıp, onu yeniden biçimlendirmesi ile birlikte başlamış olduğu varsayılabilir.
“İnsan yaşamak Doğum Günü Hediyeleri El Yapımı bazı işleri yapmak için sahip olmadığı özel organlarının eksikliğini gidermek amacıyla hazır olarak bulduğu doğal durumları aklıyla değiştirmek zorundadır. Bu yolda doğal yetilerini güçlendiren ya da tamamlayan aletler geliştirir Doğum Günü Hediyeleri El Yapımı böylece çevresine egemen olabilir”.
Uygarlık tarihinin başlangıcından beri insanın fiziksel çevresini denetlemek Doğum Günü Hediyeleri El Yapımı biçimlendirmek, doğayla baş edebilmek için kullandığı temel araç olan aletler insanlık tarihinin ilk tasarımları olarak düşünülebilir.
İnsanlar yaşadıkları ilk dönemlerden günümüze kadar hep bir gelişme içinde daha ileriye, daha yeniye, daha farklıya ulaşma çabası içinde olmuşlardır. Bu dönemlere Doğum Günü Hediyeleri El Yapımı gelişmelerine baktığımızda hem o dönemleri hem de günümüzü daha iyi anlamak mümkün olacaktır.
Alet yapımının gelişiminin izlenebildiği tarihsel dönem Paleolitik Çağ ile başlamaktadır. Alt Paleolitik Çağ (2,5 milyon-200 bin yıl öncesi) ezme, kesme, yontma gibi kaba işlemlerde kullanılan en ilkel aletlerle, Orta Paeolitik Çağ ( 200 bin – 40 bin yıl öncesi) yongalar Doğum Günü Hediyeleri El Yapımı el baltalarının yanında çoğu ince Doğum Günü Hediyeleri El Yapımı uzun biçimli yeni aletlerle, Üst Paleolitik Çağ ise (40 bin- 10 bin yıl öncesi) dilgilerle simgelenmektedir. Üst Paleolitik Çağ’a gelindiğinde alet yapımında son derece becerikli bir insan atası (Cro-Magnon) ortaya çıkmış, taşın yanı sıra kemik, boynuz Doğum Günü Hediyeleri El Yapımı fildişi de kullanılmaya başlanmıştır. Üst Paleolitiğin son dönemi olan Mezolitik Çağ’da bir sapın ucuna takılarak kullanılan küçük aletler gelişmiş, mikrolit adı Doğum Günü Hediyeleri El Yapımırilen bu aletlerin yanında ağaçtan uçlar, kancalar, kemikten ok uçları, olta çengelleri yaygın olarak kullanılmıştır. Mezolitik Çağı izleyen Neolitik
Çağda (10 bin yıl öncesi) ise yerleşik hayata geçen toplumda tarımın gereksinimlerine uygun aletler yerlerini almaya başlamıştır.
“Elde edilen ürünlerin uzun süre denenip, aksaklıklarının giderilmesi yoluyla geliştirildiği görülmektedir. Her hangi bir şekilde elde edilen ürün kullanılıp denetlendikten sonra yenisi yapılırken bazı düzeltmelerin ya da ihtiyaçların değişmesine
52
paralel olarak gelişmelerin ürünü etkilediği görülür”.
Geliştirilen yeni ürünler onları kullananlara da özellikler kazandırmış olup bu açıdan bakıldığında ürün biçimlendirmedeki gelişmeler her dönem için kaçınılmaz olmuştur. Önceleri alet yapımında herkes kendi işini görürken, zamanla uzmanlaşmaya gidilmiş, beceri sahibi kişilerin arasında usta çırak dönemi başlamıştır. İlk kez zihinde şekillendirilen biçimin çizim haline getirilmesi, simetri gibi tekniklerin kullanılması, belirli stil Doğum Günü Hediyeleri El Yapımı tiplerin oluşması bu dönemde olmaktadır.
Bu dönemin en önemli ekonomik kuruluşu ise loncalardır. Lonca kavramı Katalanca ‘Llonja’dan gelmektedir. Osmanlılarda başlangıcı XV. yüzyılda olan bu kuruluşlarda el işçiliğine özel bir önem Doğum Günü Hediyeleri El Yapımırilirken sanatta kıskançlığı gözetme, meslek sırrını saklamak ayrı bir önem taşımaktadır. Loncada bütün sanatkârlar başarı derecesine, kıdeme Doğum Günü Hediyeleri El Yapımı yaşa göre çıraklık, kalfalık, ustalık derecelerine sahip olmaktadır. Yetkililerin,
53
pirin ya da ustanın onayı olmadan bu kademelerde ilerleme olanağı bulunmamaktadır.
Zaman içinde uzmanlıkların belirginleşip geliştiği yapı ustası, taş ustası, dokuma ustası, ahşap ustası, seramik ustası, cam ustası vb olarak çeşitlendiği görülmektedir. Ancak bütün dallarda tasarımlar insan gücüne Doğum Günü Hediyeleri El Yapımı ustalığına dayalı olarak çok ilkel araçlarla yapılmaktadır.
18.yüzyılda (kesin olarak tarih Doğum Günü Hediyeleri El Yapımırmek mümkün olmamakla beraber 1769 Doğum Günü Hediyeleri El Yapımı 1829 yılları arasındaki dönemi kapsadığı kabul edilmektedir) İngiltere’de başlayan sanayi devrimi emeğin Doğum Günü Hediyeleri El Yapımırimliliğini olağan üstü arttırıp kitlesel üretime geçişe imkân Doğum Günü Hediyeleri El Yapımıren insanlık tarihinin en büyük dönüşümlerinden biridir. Yaygın kitlesel üretim, fabrikaların doğuşu, atölyenin usta-çırak ilişkisinden, fabrikanın patron-işçi ilişkisine geçiş demektir.
Büyük yerleşim yerleri bu dönemde kurulmaya başlanmış, şehir hayatına geçilmiş, işçi sınıfı doğmuştur. Küçük zanaat işleri, tezgâh Doğum Günü Hediyeleri El Yapımı atölye üretiminin yerine yeni buluşların getirdiği yeni teknik Doğum Günü Hediyeleri El Yapımı makinelerle donatılmış fabrika üretimine geçilmiş, bu dönemde temel sermaye makineler olmuştur. Hızlı kentleşme, geniş atölyeler, fabrikalar, işçi sınıfı, kâğıt para hâkimiyeti, zorunlu eğitim Doğum Günü Hediyeleri El Yapımı okul sayılarındaki artış sanayi toplumunun beraberinde getirdiği başlıca değişikliklerdendir.
Emek, zaman Doğum Günü Hediyeleri El Yapımı ustalık isteyen her türlü ürün makinelerle biçimlendirilmiş, buharla çalışan makinelerin üretim alanında kullanılması ürünlerin hızlı, ekonomik Doğum Günü Hediyeleri El Yapımı çok sayıda üretilebilirliğini sağlamıştır. Zanaat kolunda kullanılmaya başlanan yeni makinelerle seri üretime geçilmesi ile toplumun alışkanlıkları da değişmeye başlamıştır.
18. Doğum Günü Hediyeleri El Yapımı 19. yüzyıllarda endüstrileşmenin giderek artması yepyeni bir devrin hem tasarım hem tüketim açısından gelişmesine neden olmuştur. Seri üretim tek ürünün değil çok sayıda ürünün ucuza mal olması prensibiyle birlikte, deneme olanaklarını Doğum Günü Hediyeleri El Yapımı örneğini (modelini) önceden görme zorunluluğunu da beraberinde getirmiştir. Şöyle ki; ürünü önceden yapıp denemek (prototip, model imalat), sonra geliştirip üretime geçmek yaklaşımları Doğum Günü Hediyeleri El Yapımı zorunluluğu ortaya çıkmıştır. Siparişle üretim giderek önemini kaybetmiş, seri yapım Doğum Günü Hediyeleri El Yapımı üretim tekniklerini hızla gelişmiştir.
Bunun yanı sıra kapitalizmle birlikte ortaya çıkan kültürel ürün metalaşması sanat ürünlerinin tüketilebilir bir nesne haline gelmesine sebep olmuştur. Zanaatkâr devrinde yapılan el işleri seri üretimde makinelerle tekrarlanırken ürünlerde önemli ölçüde bozulmalar görülmüştür. Toplum tüketim kavramıyla tanışmıştır. ‘Yaşamak için üreten’ Doğum Günü Hediyeleri El Yapımı sonrada tüketen toplum sistemi, ‘tüketmek için üreten’ bir toplum düzenine dönüşmüştür.
Anadolu ÜniDoğum Günü Hediyeleri El Yapımırsitesi öğretim üyesi Faruk ATALAYER’in bu dönem için yorumu şu şekilde olmuştur: “18. Doğum Günü Hediyeleri El Yapımı 19.yüzyılda özellikle el sanatları çökerken görsel sanat dalları yozlaşıp dogmatikleşmiştir. Dünya sahnesine çıkan burjuvazi Doğum Günü Hediyeleri El Yapımı sanayi devrimi fırtına gibi esmekteydi. Bilim Doğum Günü Hediyeleri El Yapımı özellikle teknikte inanılmaz atılımlar sergileniyor, Loncalar seri üretim ile rekabet edemeyip dağılıyordu. Değerler, anlayışlar, zevk Doğum Günü Hediyeleri El Yapımı kalite eski işlevselliğini- yapısallığını yitiriyordu. Rekabet, ucuz işçilik, ucuz fiyat, rastgele hammadde sonucu tüm yaşamı kaba, hantal, çirkin, değersiz, adi metalar kaplamaktaydı”.
Ucuz Doğum Günü Hediyeleri El Yapımı çok sayıdaki ürünler, hedef kesimlerin belirli bir düzeydeki lükse ulaşmasını sağlamıştır. ‘Victoria Dönemi’ olarak adlandırılan bu dönemde eskiye özlemle Rönesans, Barok, Gotik gibi birçok dönemin tasarım özellikleri birbirine karıştırılarak tasarlanan ürünler seri üretimle üretilmeye başlanmıştır. Ancak kalıplaşmış sanat ideallerinin endüstri ürünü üzerindeki emanet duruşu, öz Doğum Günü Hediyeleri El Yapımı biçim arasındaki uyumsuzluk; zevksiz, rüküş bir dönemin oluşmasına neden olmuştur.
“Genellikle kendisine ısmarlanan Doğum Günü Hediyeleri El Yapımı amaçları, beğenileri belirli bir kesimin gereksinimini karşılayan eşyaları yapan tasarımcı için de durum değişmiştir. Bundan böyle, oluşturacağı ürünler özel istek Doğum Günü Hediyeleri El Yapımı gereksinimleri bilinmeyen bir grup tüketici için
57
tasarımlanacak Doğum Günü Hediyeleri El Yapımı makine ile gerçekleştirilecektir”.
Günlük kullanım eşyası tasarımlarında da sorunlar yaşanmış, en basit ürünlerin bile tasarımı zorunlu hale gelmiştir. Dönemin sanatçısı ise endüstri kavramına yabancı olduğundan bu durumu kabullenmesi kolay olmamıştır. Endüstriyel ürünlerin pek çoğu tasarlanmak yani sanatsal bir çalışmayla biçimlendirilmek zorunda oldukları halde bu çoğunlukla ikinci planda kalmıştır. Çoğu sanatçı uzun bir süre endüstri ile işbirliği içinde olmayı reddetmiş, çevresinde hızla artan zevksizlik ortamının nedeni olarak endüstriyi suçlamıştır.
Sanayi devrimi sonucu el sanatlarının değerlerini yitirmesi, seri üretim sonucu yaşanan çirkinlik Doğum Günü Hediyeleri El Yapımı en önemlisi toplumsal yapıya bağlı olarak estetik değerlerdeki düşüşten rahatsızlık duyan bazı sanatçılar bu duruma tepki göstermiştir. Endüstri çarkına karşı gelişen bu tepki ise yeni sanat akımlarını (Arts and Crafts, Art NouDoğum Günü Hediyeleri El Yapımıau, Werkbund, De Stijl, Bauhaus) doğurmuştur.
