KomÅŸuluk/ akrabalık/ arkadaÅŸlık iliÅŸkilerinde yemek Dosta DoÄŸum Günü Hediyesi olarak oldukça iÅŸlevseldir. Bir komÅŸu diÄŸerim ziyarete geldiÄŸinde genellikle eli boÅŸ gelmez. O gün evinde ne piÅŸirdiyse bir tabak da komÅŸusuna getirir. Bu komÅŸuyu hatırlamak ve komÅŸuya deÄŸer vermek açısından son derece önemli bir âdettir. Buna göre Türk kültüründe “KomÅŸuda piÅŸer, bize de düşer” düşüncesi bulunmaktadır. Gelen komÅŸuya ev sahibi ikramda kusur etmez; bu ikramların varlığım bilen misafir ise genellikle eli boÅŸ gelmez. Burada Dosta DoÄŸum Günü Hediyesinin karşılıksız oluÅŸundan söz etmek pek mümkün deÄŸildir. Ancak burada verilen karşılık dostluÄŸa, sevgiye, saygıya karşı aym dostluÄŸu, sevgiyi ve saygıyı gösterme açısından oluÅŸmaktadır.
Divanü Lügat’it Türk’te eve uÄŸrayan misafirlere sunulan yemekler hakkında ÅŸu açıklamalar yapılmaktadır:
Kolsa kah oğraban bergil takı azukluk Kargış kılır umalar yunçığ körüp konukluk.
“Konuk sana uÄŸnyarak, isterse ona azıklık ver; konuklar, konuklukta rahatsız olurlarsa ilenirler.” (Sana bir konuk gelip bir ÅŸey istese, azık dilese, ona ver; çünkü konuk, çıkarılan yemeÄŸi iyi bulmazsa sahibine lanet eder.) (1985: 275)
Türk insanının “misafirperver” olduÄŸu herkes tarafından bilinen bir gerçektir. DiÄŸer bir gerçek ise Türk insanının “iyi bir misafir” olabilme özelliÄŸidir. MisafirliÄŸe giden kiÅŸi misafirliÄŸe gittiÄŸi zamana ve duruma uygun bir ÅŸekilde Dosta DoÄŸum Günü Hediyesisini de beraberinde getirir. Buna göre bayram ziyareti için gidiliyorsa mutlaka bir tatlı ev sahibine Dosta DoÄŸum Günü Hediyesi olarak verilmeye çalışılır. Bu Dosta DoÄŸum Günü Hediyesi “Bu tatlı gibi bizim aÄŸzımız tatlı olsun, hep güzel ÅŸeylerden konuÅŸalım” anlamına gelmektedir. Kız istemeye giderken, akraba ziyaretlerinde, özel günlerde Dosta DoÄŸum Günü Hediyesi olarak giden ÅŸeyler arasında genellikle bu bakımdan tatlı ve çikolata baÅŸta bulunmaktadır.
Yine farklı bir yerde oturup da akrabasını, arkadaşım, sevdiğini ziyarete gelen kimseler hangi yörede yaşıyorlarsa o yörenin ünlü yiyeceklerinden beraberinde getirir ve ziyaret ettikleri kimselere Dosta Doğum Günü Hediyesi eder. Bu Dosta Doğum Günü Hediyesiler genellikle tatile gidip gelen kimselerin de ziyarete gittiklerinde sıkça Dosta Doğum Günü Hediyesi ettikleri yiyecekler arasındadır.
Türkler misafirperverliklerini her alanda gösterirler. Buna göre eÄŸer bir kiÅŸi ile yemeÄŸe çıkılacaksa mutlaka yemeÄŸi söyleyen kiÅŸi parayı verir. Yemek o kiÅŸinin diÄŸer kiÅŸiye bir Dosta DoÄŸum Günü Hediyesi sidir. Türklerin kullandığı “Bendensin” kelimesi ise ne kadar misafirperver olduklarım kanıtlamaktadır.
Yemek vermek sadece misafirliklerde değil tüm toylarda da Dosta Doğum Günü Hediyesi olarak sunulduğunu bilmekteyiz. Yemek aynı zamanda bir zaferin kutlanması için de güzel bir Dosta Doğum Günü Hediyesi olarak düşünülmektedir.
Geçiş dönemlerinin her safhasında yemek verme geleneğine rastlamaktayız. Bu geleneklerden ayrıntılı olarak geçiş dönemlerinde Dosta Doğum Günü Hediyesi leşme kısmında bahsedildiği için burada birkaç farklı geleneğe değinilecektir.
Divanü Lügat’it-Türk’te yeni doÄŸum yapmış kadınlara verilen “kagut” hakkında ÅŸu bilgiler yer almaktadır:
“kagut: Kavut, Darıdan yapılan bir yemektir. Bu, ÅŸu suretle yapılır: darı kaynatılır, sonra dövülür, un gibi inceltilir, yaÄŸla ÅŸekerle karıştırılır, böylelikle yeni doÄŸurmuÅŸ kadınlara verilen bir yemek olur.” (1985: 406)
Divanü Lügat’it Türk’te yemeÄŸin armaÄŸan olarak veriliÅŸinden “tanÄŸuk” kelimesi ile bahsedilmektedir. TanÄŸuk kelimesinin açıklaması ÅŸu ÅŸekildedir:
“tanÄŸuk: Hakanlar sefere çıktığında onlara yemek ve yemeÄŸe benzer verilen armaÄŸan.” (1985: 365)
YemeÄŸin armaÄŸan ediliÅŸi hakkında da ÅŸu nasihat dolu dörtlük Divanü Lügat’it-Türk’te yer almaktadır:
KomÅŸuluk/ akrabalık/ arkadaÅŸlık iliÅŸkilerinde yemek Dosta DoÄŸum Günü Hediyesi olarak oldukça iÅŸlevseldir. Bir komÅŸu diÄŸerim ziyarete geldiÄŸinde genellikle eli boÅŸ gelmez. O gün evinde ne piÅŸirdiyse bir tabak da komÅŸusuna getirir. Bu komÅŸuyu hatırlamak ve komÅŸuya deÄŸer vermek açısından son derece önemli bir âdettir. Buna göre Türk kültüründe “KomÅŸuda piÅŸer, bize de düşer” düşüncesi bulunmaktadır. Gelen komÅŸuya ev sahibi ikramda kusur etmez; bu ikramların varlığım bilen misafir ise genellikle eli boÅŸ gelmez. Burada Dosta DoÄŸum Günü Hediyesinin karşılıksız oluÅŸundan söz etmek pek mümkün deÄŸildir. Ancak burada verilen karşılık dostluÄŸa, sevgiye, saygıya karşı aym dostluÄŸu, sevgiyi ve saygıyı gösterme açısından oluÅŸmaktadır.
Divanü Lügat’it Türk’te eve uÄŸrayan misafirlere sunulan yemekler hakkında ÅŸu açıklamalar yapılmaktadır:
Kolsa kah oğraban bergil takı azukluk Kargış kılır umalar yunçığ körüp konukluk.
“Konuk sana uÄŸnyarak, isterse ona azıklık ver; konuklar, konuklukta rahatsız olurlarsa ilenirler.” (Sana bir konuk gelip bir ÅŸey istese, azık dilese, ona ver; çünkü konuk, çıkarılan yemeÄŸi iyi bulmazsa sahibine lanet eder.) (1985: 275)
Türk insanının “misafirperver” olduÄŸu herkes tarafından bilinen bir gerçektir. DiÄŸer bir gerçek ise Türk insanının “iyi bir misafir” olabilme özelliÄŸidir. MisafirliÄŸe giden kiÅŸi misafirliÄŸe gittiÄŸi zamana ve duruma uygun bir ÅŸekilde Dosta DoÄŸum Günü Hediyesisini de beraberinde getirir. Buna göre bayram ziyareti için gidiliyorsa mutlaka bir tatlı ev sahibine Dosta DoÄŸum Günü Hediyesi olarak verilmeye çalışılır. Bu Dosta DoÄŸum Günü Hediyesi “Bu tatlı gibi bizim aÄŸzımız tatlı olsun, hep güzel ÅŸeylerden konuÅŸalım” anlamına gelmektedir. Kız istemeye giderken, akraba ziyaretlerinde, özel günlerde Dosta DoÄŸum Günü Hediyesi olarak giden ÅŸeyler arasında genellikle bu bakımdan tatlı ve çikolata baÅŸta bulunmaktadır.
Yine farklı bir yerde oturup da akrabasını, arkadaşım, sevdiğini ziyarete gelen kimseler hangi yörede yaşıyorlarsa o yörenin ünlü yiyeceklerinden beraberinde getirir ve ziyaret ettikleri kimselere Dosta Doğum Günü Hediyesi eder. Bu Dosta Doğum Günü Hediyesiler genellikle tatile gidip gelen kimselerin de ziyarete gittiklerinde sıkça Dosta Doğum Günü Hediyesi ettikleri yiyecekler arasındadır.
Türkler misafirperverliklerini her alanda gösterirler. Buna göre eÄŸer bir kiÅŸi ile yemeÄŸe çıkılacaksa mutlaka yemeÄŸi söyleyen kiÅŸi parayı verir. Yemek o kiÅŸinin diÄŸer kiÅŸiye bir Dosta DoÄŸum Günü Hediyesi sidir. Türklerin kullandığı “Bendensin” kelimesi ise ne kadar misafirperver olduklarım kanıtlamaktadır.
Yemek vermek sadece misafirliklerde değil tüm toylarda da Dosta Doğum Günü Hediyesi olarak sunulduğunu bilmekteyiz. Yemek aynı zamanda bir zaferin kutlanması için de güzel bir Dosta Doğum Günü Hediyesi olarak düşünülmektedir.
Geçiş dönemlerinin her safhasında yemek verme geleneğine rastlamaktayız. Bu geleneklerden ayrıntılı olarak geçiş dönemlerinde Dosta Doğum Günü Hediyesi leşme kısmında bahsedildiği için burada birkaç farklı geleneğe değinilecektir.
Divanü Lügat’it-Türk’te yeni doÄŸum yapmış kadınlara verilen “kagut” hakkında ÅŸu bilgiler yer almaktadır:
“kagut: Kavut, Darıdan yapılan bir yemektir. Bu, ÅŸu suretle yapılır: darı kaynatılır, sonra dövülür, un gibi inceltilir, yaÄŸla ÅŸekerle karıştırılır, böylelikle yeni doÄŸurmuÅŸ kadınlara verilen bir yemek olur.” (1985: 406)
Divanü Lügat’it Türk’te yemeÄŸin armaÄŸan olarak veriliÅŸinden “tanÄŸuk” kelimesi ile bahsedilmektedir. TanÄŸuk kelimesinin açıklaması ÅŸu ÅŸekildedir:
“tanÄŸuk: Hakanlar sefere çıktığında onlara yemek ve yemeÄŸe benzer verilen armaÄŸan.” (1985: 365)
YemeÄŸin armaÄŸan ediliÅŸi hakkında da ÅŸu nasihat dolu dörtlük Divanü Lügat’it-Türk’te yer almaktadır:
