Elmas beyaz, siyah, sarı, kahverengi, pembe, menekşe rengi, mavi, yeşil ve renksiz olabilmektedir. Sarı ve kahverengi olanları pek tercih edilmezken, pembe, menekşe rengi ve yeşil elmaslar oldukça değerlidir .
Hoca Nasîrüddîn-i Tûsî elmasın altı çeşit olduğunu söyler. Birinci çeşit beyazlıkta ve şeffaflıkta zücâc-ı fir’avnîye benzer. İkinci çeşit biraz sarılığa meyleder. Ona zeytî derler. Üçüncü çeşit yeşile meyleder. Kedigözüne benzer. Bunun için gurbe derler. Dördüncü çeşit kızılımsı renktedir. Beşinci çeşit donuk kızıla benzer. Tigâşî’ye göre elmas iki çeşittir. Birine zeytî derler. Rengi beyaz ile sarıdan oluşmuştur. Zeytin rengine ve zücâc-ı fir’avnîye benzer. İkinci çeşidine billûrî derler. Bu çeşidin iyisi beyaz ve temizdir219.
218 Türkiye Gazetesi Rehber Ansiklopedisi, a.g.an.m., C. 5, s. 84-86.
219 Şirvânî, age, s. 143-147.
Cevher satanların bir kısmı, Hindistan’ın bazı bölgelerinde bir çeşit elmas gördüklerini, yeterince arı, temiz ve sulu bir şekilde nur ve ışığı olduğunu, etrafta bulunan cilalanmış nesnelere aksinin düştüğünü ve renginin kavs-ı kuzah (ebemkuşağı) rengine benzediğini anlatırmış. O bölgenin büyükleri bu çeşit elması çıkartmazlarmış, ziynet ve övgü için yanlarında taşırlarmış. Hangi elmasın suyu ve ışıltısı yoksa onunla taşları delerler ve tüccarlara satarlarmış. Hiç kimse buna mani olmazmış. Elmasın büyüğü az bulunurmuş. Hindîler elmasa çok rağbet ederler ve yüzük kaşlarında taşırlarmış220.
Fehîm’in bir beyitinde “elmâs-ı şeb-çerâğ” tamlaması karşımıza çıkmaktadır. Şeb-çerâğ adı verilen bir yakut çeşidinden daha önce bahsetmiştik. Bu yüzden “şeb-çerâğ” diye anılan bir elmasın da olması muhtemeldir. Kutlar, bu konu ile ilgili olarak cevher kitaplarında şeb-çerâğ adında bir elmasın bulunmadığı, fakat 1612’de Kabe’nin onarımı sırasında, Sultan Ahmed’in Medine’ye gönderdiği, altın levha üzerine kakılmış elmasın adının şeb-çerâğ olduğu bilgisini verir:
Egerçi ma’den-i elmâs-ı şeb-çerâğam hem
Bilûr âyîne-veş lîk mihr-i bî-nûram (Fehîm/Üzgör, 1991: 178)
Elmas beyaz, siyah, sarı, kahverengi, pembe, menekşe rengi, mavi, yeşil ve renksiz olabilmektedir. Sarı ve kahverengi olanları pek tercih edilmezken, pembe, menekşe rengi ve yeşil elmaslar oldukça değerlidir .
Hoca Nasîrüddîn-i Tûsî elmasın altı çeşit olduğunu söyler. Birinci çeşit beyazlıkta ve şeffaflıkta zücâc-ı fir’avnîye benzer. İkinci çeşit biraz sarılığa meyleder. Ona zeytî derler. Üçüncü çeşit yeşile meyleder. Kedigözüne benzer. Bunun için gurbe derler. Dördüncü çeşit kızılımsı renktedir. Beşinci çeşit donuk kızıla benzer. Tigâşî’ye göre elmas iki çeşittir. Birine zeytî derler. Rengi beyaz ile sarıdan oluşmuştur. Zeytin rengine ve zücâc-ı fir’avnîye benzer. İkinci çeşidine billûrî derler. Bu çeşidin iyisi beyaz ve temizdir219.
218 Türkiye Gazetesi Rehber Ansiklopedisi, a.g.an.m., C. 5, s. 84-86.
219 Şirvânî, age, s. 143-147.
Cevher satanların bir kısmı, Hindistan’ın bazı bölgelerinde bir çeşit elmas gördüklerini, yeterince arı, temiz ve sulu bir şekilde nur ve ışığı olduğunu, etrafta bulunan cilalanmış nesnelere aksinin düştüğünü ve renginin kavs-ı kuzah (ebemkuşağı) rengine benzediğini anlatırmış. O bölgenin büyükleri bu çeşit elması çıkartmazlarmış, ziynet ve övgü için yanlarında taşırlarmış. Hangi elmasın suyu ve ışıltısı yoksa onunla taşları delerler ve tüccarlara satarlarmış. Hiç kimse buna mani olmazmış. Elmasın büyüğü az bulunurmuş. Hindîler elmasa çok rağbet ederler ve yüzük kaşlarında taşırlarmış220.
Fehîm’in bir beyitinde “elmâs-ı şeb-çerâğ” tamlaması karşımıza çıkmaktadır. Şeb-çerâğ adı verilen bir yakut çeşidinden daha önce bahsetmiştik. Bu yüzden “şeb-çerâğ” diye anılan bir elmasın da olması muhtemeldir. Kutlar, bu konu ile ilgili olarak cevher kitaplarında şeb-çerâğ adında bir elmasın bulunmadığı, fakat 1612’de Kabe’nin onarımı sırasında, Sultan Ahmed’in Medine’ye gönderdiği, altın levha üzerine kakılmış elmasın adının şeb-çerâğ olduğu bilgisini verir:
Egerçi ma’den-i elmâs-ı şeb-çerâğam hem
Bilûr âyîne-veş lîk mihr-i bî-nûram (Fehîm/Üzgör, 1991: 178)
