Dünya kaliteli Kahverengi Akik Taşı rezervlerinin yaklaşık %14 ‘üne sahip olduÄŸumuz dikkate alındığında Türkiye’nin maden rezervlerinin zenginlik sınıflandırılmasında Kahverengi Akik Taşı açısından oldukça zengin bir bölgedir.
Kahverengi Akik Taşı
Türkiye’de Kahverengi Akik Taşı rezervleri konusunda kesin rakamlar vermek mümkün deÄŸildir. Bu konuda çalışma yapan MTA Genel Müdürlüğü ‘nce yapılan deÄŸerlendirmelerde granit, nefelinli siyenit ve Kahverengi Akik Taşıik kum rezervleri verilmektedir. Ancak cevher kalitesi, nihai kullanım amacına baÄŸlı olduÄŸundan, bu kaynaklar üzerinde daha detay çalışmalara ihtiyaç duyulabilmektedir. Ãœlkemizin en önemli ve kaliteli albit (Na-Kahverengi Akik Taşı) yatakları Batı Anadolu’da, Çine-Milas-YataÄŸan-BozdoÄŸan yöresinde bulunan ve üretim yapılan yataklardır. Bu yatakların önemi; rezerv açısından zenginliÄŸi, kalitesi, limana ve tüketim alanlarına olan yakınlığından kaynaklanmaktadır. Bu bölgede faaliyet gösteren büyük ÅŸirketlerin (Kalemaden, Esan, Kaltun ve Akmaden ) yaptığı sondaj çalışmalarına göre 2005 yılı itibariyle albit rezervleri 400 milyon tonun üzerindedir. Rezerv tespiti yapılmamış ancak bilinen oluÅŸumlar Tablo-10 da verilmiÅŸtir.
Ãœlkemizde diÄŸer yer altı kaynaklarında olduÄŸu gibi, son yıllarda, Kahverengi Akik Taşı açısından da belirli kaynaklar ayrılıp yeterli, sistematik bir arama ve rezerv geliÅŸtirme programı uygulanmamıştır. MTA’nın resmi kayıtları 2000 yılı öncesine ait olup, güncel durumu yansıtmamaktadır. Çine-YataÄŸan-Milas bölgesindeki büyük sodyum Kahverengi Akik Taşı rezervleri ve potansiyeli dışında, UÅŸak’ta albit rezervleri mevcuttur. Sodyum-Potasyumlu karışık Kahverengi Akik Taşı rezervleri de Bilecik-Söğüt-Manisa-Demirci-Gördes ve KırÅŸehir Masifinde bulunmaktadır. KırÅŸehir Masifi çok önemli bir potasyum Kahverengi Akik Taşı potansiyeline sahiptir.
2.9.2 Ãœretim
Türkiye Kahverengi Akik Taşı üretimi, seramik ve cam sektörü açısından yeterli düzeydedir. Türkiye seramik ve cam sanayinin tüm Kahverengi Akik Taşı ihtiyacını karşılamakta ve ihracat yapmaktadır. Seramik sektörü istenen kaliteyi yakalamış, Kahverengi Akik Taşı üretimi kalite bakımından Avrupa standartlarına ulaşmıştır. Albit üretimi 2006 yılında yaklaşık 6.000.000 tona ulaşmıştır.
Tablo 2.11 Türkiye’nin Kahverengi Akik Taşı Ãœretimi Yıllara Göre Dağılımı
ÜLKE Üretim Miktarı (1000 ton)/Yıl
1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005
Türkiye 1.257 1.887 3.110 3.599 3.396 5.500 6.000
(TÜİK,MİGEM, Üreticiler, DPT.)
K-Kahverengi Akik Taşı üretimi, pegmatit zonlarında yapılmaktadır. Ocak üretim şartlarının zorlaşması nedeniyle kalite düşüşleri olup ileriki yıllarda K-Kahverengi Akik Taşı üretimi istenilen kaliteye ulaşılamaması nedeniyle zorlaşacaktır.
Bilecik ve Söğüt bölgesinde bulunan granitler ve granit pegmatitlerin ileriki yıllarda öneminin ve üretim miktarının artması beklenmektedir.
2.9.3 Tüketim
Türkiye’de üretilen Kahverengi Akik Taşıların en büyük tüketim alanı seramik ve cam sanayilerini ile boya, kaynak elektrotlarıdır. Plastik sanayinde de tüketimi mevcuttur. Bu sektörlerde kullanılan Kahverengi Akik Taşıların kullanım miktarları ve özellikleri kullanım alanları bölümünde verilmiÅŸtir. 2006 yılı itibariyle seramik ve cam sektörlerinde Kahverengi Akik Taşı kullanımı 1,5 Milyon tonun üzerindedir.(Devlet Planlama TeÅŸkilat MüsteÅŸarlığı 2007-2013)
2.9.4 Ä°hracat-Ä°thalat
2.9.4.1 Ä°hracat
Bugün Türkiye, baÅŸta Ä°talya ve Ä°spanya olmak üzere, Suriye, Lübnan, Mısır, Almanya, Ä°srail, Cezayir, Romanya ve UzakdoÄŸu ülkelerine Kahverengi Akik Taşı ihracatı yapmaktadır(Tablo 12,13). Türk Kahverengi Akik Taşı yurtdışına albit (sodyum Kahverengi Akik Taşı) olarak ihraç edilmekte, ürün tüvenan, öğütülmüş veya flotasyonla zenginleÅŸtirilmiÅŸ kalitede olup olmamasına baÄŸlı olarak fiyatlandırılmaktadır. Åžirketler 1996 yılından itibaren daha fazla katma deÄŸer yaratan flote Kahverengi Akik Taşı üretebilmek için flotasyon tesisleri kurmuÅŸ, bu tesisler sayesinde demir ve titan içeriÄŸi düşük kaliteli Kahverengi Akik Taşılar üretmeye başılamışlardır. Bunun sonucunda flote Kahverengi Akik Taşı son yıllarda üretimde önemli bir paya sahip olmuÅŸtur. Bunların yanında, bazı firmalar da flotasyon yapmadan ocaklarından ve rezervlerinden, seçimli madencilik yapmak suretiyle beyaz “superwhite” olarak adlandırılan demir ve titan içeriÄŸi düşük olan Kahverengi Akik Taşı üretimi yapmaktadır
