Bu konuda, Romalı bilim adamı yaÅŸlı Pliny ilk milenyumun baÅŸlangıcından itibaren Kehribar’in deÄŸeri üzerine yazılar yazmıştır:
“…ne hoÅŸ kokulu tütsü olarak kullanılan beyaz Kehribar, ne de yeÅŸil ya da bulanık, saydam ve hafif parlak Kehribar kadar deÄŸerli olamaz. Böyle bir Kehribari yakacak olursanız, kendi alevinden ziyade sadece yansımasını görebilirsiniz. (…) En meÅŸhuru Falernian ÅŸarabının gölgesi olan saydam Kehribardir ve en pahalısıdır. (…) Kehribar alkanet boya ile önceden ısıtılan keçi yağı içine daldırılarak beyazlaÅŸtırılır. ’63
Baltık Kehribari genel olarak sarı veya parlak sarımsı renktedir. Kehribarin renkleri beyaz, sarı, kahverengi ve kırmızı olabilir. Yeşilimsi, mavimsi, gri ve hatta siyah Kehribar de vardır. Aralarında hafif gölgeler ve kombinasyonlar da vardır. Kehribar saydam da mat da olabilir. Kehribar her zaman tek renkli değildir: iki ya da daha fazla rengin birleşimi, tonlar ve şekiller (ki bazen bunlar en mükemmel sanat eserlerini oluştururlar) bulunabilir. Bu nedenle Kehribar ilgi çekici, büyüleyici ve tektir.
Ağaç reçineleri, Kehribarin temel maddesidir. Saydamdır ve taze balın renginde-parlak sarıdır. Bu renk, (berrak Kehribar) reçine Kehribare dönüştükten sonra da aynı kalır ancak reçinelerdeki çeşitlilikler rengi etkileyebilir:
• Reçineler buharlaşmış olan uçucu elementlerle bulanık hale getirilebilir.( Renk gölgeleri sarıdan mat beyaza dönüşebilir.)
• Reçineler içine giren çeşitli karışımlar kendi değişimlerini sağlarlar.(mavi, yeşil, siyah ve kahverengi)
• Oksitlenme koyulaşabilir, önceki rengi deriştirir. (kırmızı, siyah, canlı sarı)
ÇeÅŸitli karışımlar ve temel yapısal Kehribar elementleri- çok küçük turpenine gaz kabarcıkları Kehribarin rengini deÄŸiÅŸtirebilir. Belirli bir yoÄŸunluk ve formda bir çeÅŸit renk olarak görülen ışığı yansıtabilirler. Kehribar taşı nerede bulunur Tibet’e Kuzey Avrupa’ nın Baltık sahillerinden, Burma ve Sibirya’ dan getiriliyordu. Burma’ dan getirilen kehribar taşı nerede bulunur kızıl kahve ve sarı renkteydiler. Rusya’ dan getirilenler ise soluk sarı renkteydiler. Kehribar taşı nerede bulunurın ÅŸifa verici pozitif enerjiye sahip olduÄŸuna inanılır.
54
KARAGÖZLÃœ Melis, “Himalaya Bölgesinde Kullanılan Takıların Sembolik DeÄŸerleri ve Tasarım Açılımları”, Yayınlanmamış Lisans Tezi, Dokuz Eylül Ãœniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi, izmir 2008, sayfa 22
Saydam Kehribar (sarımsı ton ile): Kehribarin bu rengi “ana renk” olarak adlandırılabilir- taze aÄŸaç reçineleri bu türdendir. Kehribarlerin yaklaşık %10’u saydamdır ancak çoÄŸunlukla küçük parçalar halinde bulunurlar. Özellikle büyük saydam Kehribar parçaları nadir bulunur ve çok deÄŸerlidir. Saydamlığın gölgesi sarımsı renkten koyu kırmızıya kadar çeÅŸitlilik gösterir; bu Kehribar oksidasyonunun derecesine baÄŸlı olarak deÄŸiÅŸir. BirleÅŸimler çoÄŸunlukla yapraklı saydam Kehribarlerde bulunurlar.
FotoÄŸraf 42 Saydam Kehribar
Kırmızı Kehribar: Doğal kırmızı ton oldukça nadirdir. (%0.5) Kırmızı tonlar turuncudan koyu siyaha kadar çeşitlilik gösterebilir. Kehribarin bu rengi genel olarak saydam Kehribarin ısıtılmasıyla yapay yollardan elde edilir. (oksitlendirilerek)
Fotoğraf 43 Kırmızı Kehribar
Sarı Kehribar: Bu Kehribarin en yaygın bulunan rengidir. (renklerin yakaşık %20si) genel olarak bu Kehribar bulanıktır saydam değildir ve sarının çeşitli gölgelerinde belirebilir. Bu Kehribar ulusal bayan kıyafetlerinin doğal bir parçasıdır.
Fotoğraf 44 Sarı Kehribar
Beyaz Kehribar: Beyaz Kehribar oldukça nadirdir. (Kehribarlerin yaklaşık %1-2’si) Bu Kehribar genel olarak dokusundaki deÄŸiÅŸiklikten ve “doÄŸal bir süs eÅŸyası” olması özellikleri ile ayırt edilebilir. Bu renkteki Kehribar ayrıca “royal” ya da “bony” olarak adlandırılabilir. Farklı örneklerde bazı “renk katılımları” olabilir. (sarı, siyah, mavi, yeÅŸil, saydam Kehribar) 55
Mavi Kehribar: En nadir bulunan Kehribar tonudur ve en deÄŸerli türdür. (Kehribarlerin sadece %0.2’sini oluÅŸtururlar) Bu tona en çok beyaz Kehribarde rastlanabilir. Ender oluÅŸan mavi hehribarin en güzel örnekleri Dominik teki Kehribar yataklarından elde edilmektedir. Dominikte Kehribar Oligo-Miosen (Tersiyer-25-40 mil.yıl) yaÅŸlıdır. Dominikte yeraltından ilkel yöntemlerle maden iÅŸletmesi yaparak Kehribar elde edilmesinin geçmiÅŸi 50 yılı biraz geçmektedir.
Dominik Kehribari, ÅŸeyller ve kumtaşı içinde yumrular (nodül) halinde bulunur. Reçine kaynağı Legume familyasından olan yapraklı – çiçekli Hymenea aÄŸaçları, reçinesi içinde retinite asit bulundurur. SertliÄŸi, Baltık Kehribarından biraz daha azdır. Kehribar, doÄŸal olarak, fluoresan bir maddedir. UV (ultraviolet) kaynağı üzerine tutulduÄŸunda sarı, mavi, yeÅŸil ve turuncu renklerde ışıldar. Mavi Dominik Kehribari ise kuvvetli fluoresan olup, ilave UV kaynağı olmadan bile fluoresans özelliÄŸi gösterir.56
Mavi Kehribar, gösterişli rengiyle, az bulunuşuyla, renginin oluşumunun ilginçliği nedeniyle de büyüleyici bir süs taşı olmuştur. Renk oluşumu ile ilgili bir teoriye göre, Kehribar milyonlarca yıl önce reçine olarak salgılandığında, volkanik faaliyetler nedeniyle gökyüzüne yükselen volkanik kül ve tozun reçine içine karışmasıyla mavi renk oluşmuştur. Diğer bir teori, reçinenin yeraltında gömülü kaldığı süreçte meydana gelen bir volkanik patlamanın kızgın lavlarının üstten akıp geçmesi sırasında, sıcaklık etkisiyle ilk rengin önce yeşile sonra maviye dönüştüğünü iddia eder. Normal Kehribarin de deneysel olarak ısıtıldığında renk değiştirdiği görülmektedir. 57
Mavi Kehribar üzerinde yapılan analitik ve spektroskopik incelemeler onun sırrını ortaya çıkarmıştır. Dominik Kehribarı, güneÅŸin mor ötesi ( UV ) ve mor bandındaki ışıklarını emdikten sonra, mavi ve yeÅŸil ışık olarak yayınır ve Kehribar bu renklerde görülür. Mavi Kehribarın üzerine doÄŸrudan UV lambası tutarsak parlak bir kobalt mavisi ortaya çıkar. Çünkü UV ışıkları renk oluÅŸumunu kuvvetlendirmektedir. Kehribarin yapısındaki moleküller bu iÅŸlemin oluÅŸumuna yol açar. Benzen (uçucu ve yanıcı renksiz karbonlu hidrojen) ile çevrilmiÅŸ “polynuclear aromatic molecüle” ler den Anthracene veya Naphthacene özellikle bu fluoresan olayını yaratırlar. Anthracene renksizdir, ancak karanlıkta üzerine invisible (gözle görülemeyen) UV ışığı tutulursa mavi-mor renkte ışıldar. EÄŸer Anthracene in yapısında bir miktar Naphthacene bulunursa, karanlıkta UV ışığı altında parlak yeÅŸil olarak ışıldar. Mavi ve yeÅŸil Kehribar parçaları karanlıkta UV ışığına maruz bırakılırlarsa aynı parlak ışıldamayı yaparlar. Aynı zamanda, normal Kehribarden farklı olarak, mavi Kehribar kesilip parlatıldığı sırada çok hoÅŸ bir koku yaymaktadırlar (aromatik moleküller).
Mavi ve yeşil rengin belirginleşmesi, en çok yansıyan güneş ışığında görülür. Fotoğrafta görülen Kehribar parçalarının altında yarısı beyaz, yarısı siyah fon bulunmaktadır. Beyaz fon Kehribarı kateden güneş ışığını kırar ve mavi Kehribar normal Kehribar görünümü kazanır. Siyah fonda, koyu fon gün ışığını yansıtamaz ve Kehribar güneşin UV ışığını, içindeki hidrokarbon moleküller ve kapanımlarla emerek, mavi renkte görünür. Bu özellik Dominik Kehribarleri içinde çok belirgindir.
FotoÄŸraf 49
Siyah-beyaz fon üzerinde mavi Kehribar
Sonuç olarak, sabit-opak mavi renkli Kehribar yoktur. Mavi renk, doğanın (nuclear aromatic molecules) inanılmaz bir sürprizidir.58
YeÅŸil Kehribar: YeÅŸilimsi Kehribar de nadir bulunur. (tüm renklerin yaklaşık %2si) YeÅŸil saydam Kehribar “ÅŸeker yapısı” nedeniyle oldukça ilginçtir.
Siyah Kehribar: Bu, Kehribarin fazla bulunan rengidir. (yaklaşık %15) Doğal olması nedeniyle ilgi çekicidir ve siyah Kehribarin en büyük parçası ağaç kabuklarından ve bitkisel maddelerden oluşmaktadır. 59
Bu konuda, Romalı bilim adamı yaÅŸlı Pliny ilk milenyumun baÅŸlangıcından itibaren Kehribar’in deÄŸeri üzerine yazılar yazmıştır:
“…ne hoÅŸ kokulu tütsü olarak kullanılan beyaz Kehribar, ne de yeÅŸil ya da bulanık, saydam ve hafif parlak Kehribar kadar deÄŸerli olamaz. Böyle bir Kehribari yakacak olursanız, kendi alevinden ziyade sadece yansımasını görebilirsiniz. (…) En meÅŸhuru Falernian ÅŸarabının gölgesi olan saydam Kehribardir ve en pahalısıdır. (…) Kehribar alkanet boya ile önceden ısıtılan keçi yağı içine daldırılarak beyazlaÅŸtırılır. ’63
Baltık Kehribari genel olarak sarı veya parlak sarımsı renktedir. Kehribarin renkleri beyaz, sarı, kahverengi ve kırmızı olabilir. Yeşilimsi, mavimsi, gri ve hatta siyah Kehribar de vardır. Aralarında hafif gölgeler ve kombinasyonlar da vardır. Kehribar saydam da mat da olabilir. Kehribar her zaman tek renkli değildir: iki ya da daha fazla rengin birleşimi, tonlar ve şekiller (ki bazen bunlar en mükemmel sanat eserlerini oluştururlar) bulunabilir. Bu nedenle Kehribar ilgi çekici, büyüleyici ve tektir.
Ağaç reçineleri, Kehribarin temel maddesidir. Saydamdır ve taze balın renginde-parlak sarıdır. Bu renk, (berrak Kehribar) reçine Kehribare dönüştükten sonra da aynı kalır ancak reçinelerdeki çeşitlilikler rengi etkileyebilir:
• Reçineler buharlaşmış olan uçucu elementlerle bulanık hale getirilebilir.( Renk gölgeleri sarıdan mat beyaza dönüşebilir.)
• Reçineler içine giren çeşitli karışımlar kendi değişimlerini sağlarlar.(mavi, yeşil, siyah ve kahverengi)
• Oksitlenme koyulaşabilir, önceki rengi deriştirir. (kırmızı, siyah, canlı sarı)
ÇeÅŸitli karışımlar ve temel yapısal Kehribar elementleri- çok küçük turpenine gaz kabarcıkları Kehribarin rengini deÄŸiÅŸtirebilir. Belirli bir yoÄŸunluk ve formda bir çeÅŸit renk olarak görülen ışığı yansıtabilirler. Kehribar taşı nerede bulunur Tibet’e Kuzey Avrupa’ nın Baltık sahillerinden, Burma ve Sibirya’ dan getiriliyordu. Burma’ dan getirilen kehribar taşı nerede bulunur kızıl kahve ve sarı renkteydiler. Rusya’ dan getirilenler ise soluk sarı renkteydiler. Kehribar taşı nerede bulunurın ÅŸifa verici pozitif enerjiye sahip olduÄŸuna inanılır.
54
KARAGÖZLÃœ Melis, “Himalaya Bölgesinde Kullanılan Takıların Sembolik DeÄŸerleri ve Tasarım Açılımları”, Yayınlanmamış Lisans Tezi, Dokuz Eylül Ãœniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi, izmir 2008, sayfa 22
Saydam Kehribar (sarımsı ton ile): Kehribarin bu rengi “ana renk” olarak adlandırılabilir- taze aÄŸaç reçineleri bu türdendir. Kehribarlerin yaklaşık %10’u saydamdır ancak çoÄŸunlukla küçük parçalar halinde bulunurlar. Özellikle büyük saydam Kehribar parçaları nadir bulunur ve çok deÄŸerlidir. Saydamlığın gölgesi sarımsı renkten koyu kırmızıya kadar çeÅŸitlilik gösterir; bu Kehribar oksidasyonunun derecesine baÄŸlı olarak deÄŸiÅŸir. BirleÅŸimler çoÄŸunlukla yapraklı saydam Kehribarlerde bulunurlar.
FotoÄŸraf 42 Saydam Kehribar
Kırmızı Kehribar: Doğal kırmızı ton oldukça nadirdir. (%0.5) Kırmızı tonlar turuncudan koyu siyaha kadar çeşitlilik gösterebilir. Kehribarin bu rengi genel olarak saydam Kehribarin ısıtılmasıyla yapay yollardan elde edilir. (oksitlendirilerek)
Fotoğraf 43 Kırmızı Kehribar
Sarı Kehribar: Bu Kehribarin en yaygın bulunan rengidir. (renklerin yakaşık %20si) genel olarak bu Kehribar bulanıktır saydam değildir ve sarının çeşitli gölgelerinde belirebilir. Bu Kehribar ulusal bayan kıyafetlerinin doğal bir parçasıdır.
Fotoğraf 44 Sarı Kehribar
Beyaz Kehribar: Beyaz Kehribar oldukça nadirdir. (Kehribarlerin yaklaşık %1-2’si) Bu Kehribar genel olarak dokusundaki deÄŸiÅŸiklikten ve “doÄŸal bir süs eÅŸyası” olması özellikleri ile ayırt edilebilir. Bu renkteki Kehribar ayrıca “royal” ya da “bony” olarak adlandırılabilir. Farklı örneklerde bazı “renk katılımları” olabilir. (sarı, siyah, mavi, yeÅŸil, saydam Kehribar) 55
Mavi Kehribar: En nadir bulunan Kehribar tonudur ve en deÄŸerli türdür. (Kehribarlerin sadece %0.2’sini oluÅŸtururlar) Bu tona en çok beyaz Kehribarde rastlanabilir. Ender oluÅŸan mavi hehribarin en güzel örnekleri Dominik teki Kehribar yataklarından elde edilmektedir. Dominikte Kehribar Oligo-Miosen (Tersiyer-25-40 mil.yıl) yaÅŸlıdır. Dominikte yeraltından ilkel yöntemlerle maden iÅŸletmesi yaparak Kehribar elde edilmesinin geçmiÅŸi 50 yılı biraz geçmektedir.
Dominik Kehribari, ÅŸeyller ve kumtaşı içinde yumrular (nodül) halinde bulunur. Reçine kaynağı Legume familyasından olan yapraklı – çiçekli Hymenea aÄŸaçları, reçinesi içinde retinite asit bulundurur. SertliÄŸi, Baltık Kehribarından biraz daha azdır. Kehribar, doÄŸal olarak, fluoresan bir maddedir. UV (ultraviolet) kaynağı üzerine tutulduÄŸunda sarı, mavi, yeÅŸil ve turuncu renklerde ışıldar. Mavi Dominik Kehribari ise kuvvetli fluoresan olup, ilave UV kaynağı olmadan bile fluoresans özelliÄŸi gösterir.56
Mavi Kehribar, gösterişli rengiyle, az bulunuşuyla, renginin oluşumunun ilginçliği nedeniyle de büyüleyici bir süs taşı olmuştur. Renk oluşumu ile ilgili bir teoriye göre, Kehribar milyonlarca yıl önce reçine olarak salgılandığında, volkanik faaliyetler nedeniyle gökyüzüne yükselen volkanik kül ve tozun reçine içine karışmasıyla mavi renk oluşmuştur. Diğer bir teori, reçinenin yeraltında gömülü kaldığı süreçte meydana gelen bir volkanik patlamanın kızgın lavlarının üstten akıp geçmesi sırasında, sıcaklık etkisiyle ilk rengin önce yeşile sonra maviye dönüştüğünü iddia eder. Normal Kehribarin de deneysel olarak ısıtıldığında renk değiştirdiği görülmektedir. 57
Mavi Kehribar üzerinde yapılan analitik ve spektroskopik incelemeler onun sırrını ortaya çıkarmıştır. Dominik Kehribarı, güneÅŸin mor ötesi ( UV ) ve mor bandındaki ışıklarını emdikten sonra, mavi ve yeÅŸil ışık olarak yayınır ve Kehribar bu renklerde görülür. Mavi Kehribarın üzerine doÄŸrudan UV lambası tutarsak parlak bir kobalt mavisi ortaya çıkar. Çünkü UV ışıkları renk oluÅŸumunu kuvvetlendirmektedir. Kehribarin yapısındaki moleküller bu iÅŸlemin oluÅŸumuna yol açar. Benzen (uçucu ve yanıcı renksiz karbonlu hidrojen) ile çevrilmiÅŸ “polynuclear aromatic molecüle” ler den Anthracene veya Naphthacene özellikle bu fluoresan olayını yaratırlar. Anthracene renksizdir, ancak karanlıkta üzerine invisible (gözle görülemeyen) UV ışığı tutulursa mavi-mor renkte ışıldar. EÄŸer Anthracene in yapısında bir miktar Naphthacene bulunursa, karanlıkta UV ışığı altında parlak yeÅŸil olarak ışıldar. Mavi ve yeÅŸil Kehribar parçaları karanlıkta UV ışığına maruz bırakılırlarsa aynı parlak ışıldamayı yaparlar. Aynı zamanda, normal Kehribarden farklı olarak, mavi Kehribar kesilip parlatıldığı sırada çok hoÅŸ bir koku yaymaktadırlar (aromatik moleküller).
Mavi ve yeşil rengin belirginleşmesi, en çok yansıyan güneş ışığında görülür. Fotoğrafta görülen Kehribar parçalarının altında yarısı beyaz, yarısı siyah fon bulunmaktadır. Beyaz fon Kehribarı kateden güneş ışığını kırar ve mavi Kehribar normal Kehribar görünümü kazanır. Siyah fonda, koyu fon gün ışığını yansıtamaz ve Kehribar güneşin UV ışığını, içindeki hidrokarbon moleküller ve kapanımlarla emerek, mavi renkte görünür. Bu özellik Dominik Kehribarleri içinde çok belirgindir.
FotoÄŸraf 49
Siyah-beyaz fon üzerinde mavi Kehribar
Sonuç olarak, sabit-opak mavi renkli Kehribar yoktur. Mavi renk, doğanın (nuclear aromatic molecules) inanılmaz bir sürprizidir.58
YeÅŸil Kehribar: YeÅŸilimsi Kehribar de nadir bulunur. (tüm renklerin yaklaşık %2si) YeÅŸil saydam Kehribar “ÅŸeker yapısı” nedeniyle oldukça ilginçtir.
Siyah Kehribar: Bu, Kehribarin fazla bulunan rengidir. (yaklaşık %15) Doğal olması nedeniyle ilgi çekicidir ve siyah Kehribarin en büyük parçası ağaç kabuklarından ve bitkisel maddelerden oluşmaktadır. 59
