Ä°nsanoÄŸlu oluÅŸumundan günümüze gelinceye kadar kendini ifade aracı, süslenip güzel görünme ve beÄŸenilme ihtiyacı , kendine olan güveninin devamı ve geliÅŸimi için , sosyal iletiÅŸim dili olarak kendini anlatırken , güç ve zenginlik simgesi ve toplumsal statü göstergesi olarak takı’yı bazen bedenini bazen giysisini süslemek amacıyla kullanmıştır. Takı stil ve kimlikle birleÅŸerek bireysel ifade aracı olmuÅŸtur.Takı kullanımının çok eski dönemlere kadar uzandığı, Takı kullanmanın çok çeÅŸitli sebepleri ve anlamları olduÄŸu kabul edilmektedir. ÖrneÄŸin; Türkmen takılarına bazı örf ve adetlerle ilgili fonksiyonel amaçlar yüklendiÄŸinden ; kadın kendini toplum içinde takılarıyla ifade ettiÄŸinden ,genç
yaşlıdan zengin fakirden fazla takı takar. (Resim-62)
TAKI
Makyaj , dövme grubunda olan takılar. r
2 Giyim aksesuarları olan nesnelerle ilişki içindeki takılar. s.
3 Tüketim amaçlı , gereksinimlere dayalı üretilen takılar. I S.
4 Özel anlamlar içeren takılar(Önemli özellik taşıyan kişilerin kullandığı takılar).
5 Geleneksel aile takıları. İÜ
6 İktidarın belirtisi taşlı takılar.(Güç, otorite ,zenginlik) 1 I
7 Bireysel özel anlamlar taşıyan takılar(örnek olarak ; niÅŸan , düğün , yıldönümü hediye edilen parçalar gösterilebilir). â–
8 Duygusal anlamlar yüklenen takılar.
9 Özel etkinliklerde belirli bir imajı sergilemek ve bir rütbeyi sembolize etmek için kullanılan takılar. m
10 Kurumsal kimlik ,özelliği taşıyan takılar. I \
11 Doğrudan insan Bedenine bağlı takılar.
12 İnsanın ürettiği İşlev ve konumsal olgulara bağlı takılar.
13 Günümüzde; Film , opera , roman ,masal karakterlerinin meşhur ettiği Hit takılar ve takı eğilimleri.
14 Günümüzde ;Sanatçıların ürettikleri , sembolik ve sanatçı yorumuna dayalı Sanat takılar.
Tablonun hazırlanmasında kullanılan resimler.58
Tablonun Hazırlanmasında Yararlanılan Kaynak59
Takı kullanımının çok eski dönemlere kadar uzandığı, Takı kullanmanın çok çeşitli sebepleri ve anlamları olduğu kabul edilmektedir. Örneğin; Türkmen takılarına bazı örf ve adetlerle ilgili fonksiyonel amaçlar yüklendiğinden ; kadın kendini toplum içinde takılarıyla ifade ettiğinden ,genç yaşlıdan zengin fakirden fazla takı takar.60(Resim-62)
Vücudun her bölgesi için takı olduğunu söylemek mümkündür. Takı insanın kendisini güzel hissetmesi , sosyal statü sembolü , güç göstergesi hatta Hindistan gibi ülkelerde kadının toprak sahibi olamadığı ve takı değerli olduğundan kadınlar ekonomik güç içinde takı sahibi olmaktadırlar.61
“Roma takı geleneÄŸi Hıristiyan Bizans döneminde de sürmüştür . Konstantinopolis’te (Ä°stanbul) Takı , soylu kadının güzelliÄŸini , cinsel çekiciliÄŸini ve toplumsal konumunu sergilemesi , kilisenin ve devletinde zengin görsel simgelerini göstermesi amacıyla kullanılmaktadır.”62
Resim-1- Hızal Meriç /’Takıda Yeni Boyutlar”,S.110- Resim-2-Mulvagh Jane -Costume Jewelery In Vogue,S.26- Resim-3- Orgınal Design Dıamond Jewelery,S.52- Resim-4-Proddov Prpenny – Marıon Fasel-Debra Healy,Hollywood Jewels,S.191- Resim-5- Proddov Prpenny And Marıon Fasel, Dıamonds,S.98-Resim-6- Proddov Prpenny And Marıon Fasel, Dıamonds,S.96- Resim-7- Goldnews-Kasım -Aralık 2008,S.123- Resim-8- Olver Elızabeth, The Artısan’s Referance ,Nort Lıght Books,S.15- Resim-9- Proddov Prpenny – Marıon Fasel-Debra Healy,Hollywood Jewels,S.76- Resim-9- Proddov Prpenny – Marıon Fasel-Debra Healy,Hollywood Jewels,S.76- Resim-10- Goldnews-Kasım -Aralık 2008,S.32- Resim-11- Yüksek Özcan, Hint Hazinesi, Atlas Dergisi,S.78- Resim-12- Mücevher Ve Sanat ,P Dünya Sanat Dergisi, Sayı.43. S.74- Resim-13- Proddov Prpenny And Marıon Fasel, Dıamonds,S.159- Resim-14- Åženocak Oya /’Mücevher -Takı Kavramı DeÄŸiÅŸiyor”,S.120
59 Özay Suhandan ,”20. Yüzyıl Takıları Ve Yeni Takı Kavramı Ãœzerine” ,- Ä°stanbul,S.79
60 Türe Altan -Savaşçın M. Yılmaz , ”Türkmen Takıları- Iı”,Antik Dekor , Antika Dekorasyon Ve Sanat
Dergisi, Antik A.Ş. Yayınları, İstanbul,S:5 /1989s.128
61 Anonim,” Hint Mücevheri’nin Öyküsü ”, Ä°stanbul ,Hindistana Bakış ,AÄŸustos Özel Sayı.6,S.69,70
62 ÖzyiÄŸit Suzan ,”Altın Takıların TemizliÄŸi Ve Restorasyonu ”, Antik Dekor Dergisi. Antika Dekorasyon Ve
Sanat Dergisi, Antik A.Ş. Yayınları, İstanbul,Sayı. 32 ,1995 ,S.79
Takı; güzellik , güç ,statü sembolü olmasının yanı sıra sosyolojik anlamlarla da yüklüdür, kişinin kendini anlatma , beğendirme aracı olduğundan felsefi anlamda da
güçlü bir anlatıma sahiptir. Kimi zaman güzellik ve estetik için kimi zaman ekonomik güç olarak kullanılmaktadır.
Aksesuar ,” Sözlük anlamı „’ bir ÅŸeyi tamamlayan parça „’ veya giyimde kıyafeti tamamlayan parça „’ veya “giyimde kıyafeti bütünleyen çanta , ÅŸapka , kemer , mücevher ,gibi eÅŸya”olarak karşımıza çıkmaktadır. Aksesuar kavramı içinde takı (mücevher) olgusu , en önemli yeri oluÅŸturur. Aksesuarla takının ayırt edici özelliÄŸi incelendiÄŸinde; Takı öncelikle süs , güzellik , estetik gibi öğeleri barındırmaktadır.” 63(Resim-63)
GündoÄŸdu Sedanur ,”Tarih Akışında Aksesuar” , ,Sanatsal Mozaik, Ä°stanbul ,1996 S.12,S.79 A.g.m.s.81
Mücevher’in ise deÄŸerli taÅŸ ve madenlerden yapılan süs eÅŸyasına verilen genel ad olarak tanımlandığı görülmektedir bu nedenle ; mücevherler takı tanımı içinde yer alırken her takı mücevher deÄŸildir.(Resim-64) Mücevherlerin önceleri takanı kötülüklerden koruyan , onlara iyilik getiren , uÄŸur niteliÄŸi taşıdığı ileri sürülmekte , Takıların taşıyanların zenginliklerini beÄŸenilerini göstermek , onlara içinde yaÅŸadıkları toplumda bir üstünlük bir güç saÄŸlamak amacıyla kullanıldıkları görülmektedir. Aksesuar üretirken en önemli özelliklerden biri taşınabilir ağırlıkta olmasıdır. Kullanılan malzemenin yıkama , ütü gibi iÅŸlemlere dayanıklı olması da çok önemlidir. Aksesuar da öncelik fonksiyonellik olmalıdır. Estetik , güzellik ve süs özelliÄŸi ikinci planda kalır.64
Günümüz aksesuar anlayışında olduğu gibi en eski dönemlerde de aksesuar olarak tanımlanabilen düğme , toka , broş , iğne gibi objeler; işlevleri, estetik görünümleri ve malzemeleri ile mücevherciliğinde ilgi alanlarına girmişlerdir. Aksesuar tarih boyunca takı olgusu içinde yer almış , zaman zaman işlevselliği , zaman zamanda süsleyiciliği ön plana çıkmıştır.
Yüksek rütbeli subay giysilerinde sırma , sim gibi ayrıcalık sağlayacak özellikte malzemeler , prestij belirleyici olarak metal rütbe işaretleri ve metal düğmeler kullanılmaktadır. (Resim-65)Silahların asıldığı ucu püsküllü kordonlar , deri kullanılarak yapılan hamaylılar,sırma dokuma kumaşlar , keten , pamuk , yün , ipek , deri , metaller ve süs taşları aksesuarların temel öğeleri haline gelmiştir.65
İnsanoğlu örtünme dürtüsü ile birlikte hayvanların kürk ve derilerini önceleri doğal haliyle daha sonraları ise biçimlendirmeye başlayarak kullanı rken süsleme amaçlı dal , tüy, taşları bunlarla kullanmaya başlaması ilk aksesuar örneklerini oluşturmuştur. Doğal malzeme kullanımı maden ve süs taşlarının bulunup kullanılmaya başlamasıyla yeni bir boyuta geçmiştir. Erkekler aksesuar kullanarak toplumdaki statülerini belirtmektedirler.
Salman Özlem /’Tekstil Aksesuarları” , Antik Dekor Dergisi, Antika Dekorasyon Ve Sanat Dergisi, Antik A.Åž. Yayınları, Ä°stanbul ,Sayı.24,1994,S.91
66 Özay Suhandan ,”Eski Mısır Takıları” , Art Dekor Dergisi. Aylık Dekorasyon Ve Sanat Dergisi, Hürriyet Matbaacılık A.Åž.,Ä°stanbul S.35 / 1996s.132
Eski Mısır’da kullanılan takılar hep iri formlu olduÄŸundan küçük çaplı takıların aksesuar olarak gruplandığı görülmektedir.66 (Resim-66)
Ä°nsanoÄŸlu oluÅŸumundan günümüze gelinceye kadar kendini ifade aracı, süslenip güzel görünme ve beÄŸenilme ihtiyacı , kendine olan güveninin devamı ve geliÅŸimi için , sosyal iletiÅŸim dili olarak kendini anlatırken , güç ve zenginlik simgesi ve toplumsal statü göstergesi olarak takı’yı bazen bedenini bazen giysisini süslemek amacıyla kullanmıştır. Takı stil ve kimlikle birleÅŸerek bireysel ifade aracı olmuÅŸtur.Takı kullanımının çok eski dönemlere kadar uzandığı, Takı kullanmanın çok çeÅŸitli sebepleri ve anlamları olduÄŸu kabul edilmektedir. ÖrneÄŸin; Türkmen takılarına bazı örf ve adetlerle ilgili fonksiyonel amaçlar yüklendiÄŸinden ; kadın kendini toplum içinde takılarıyla ifade ettiÄŸinden ,genç
yaşlıdan zengin fakirden fazla takı takar. (Resim-62)
TAKI
Makyaj , dövme grubunda olan takılar. r
2 Giyim aksesuarları olan nesnelerle ilişki içindeki takılar. s.
3 Tüketim amaçlı , gereksinimlere dayalı üretilen takılar. I S.
4 Özel anlamlar içeren takılar(Önemli özellik taşıyan kişilerin kullandığı takılar).
5 Geleneksel aile takıları. İÜ
6 İktidarın belirtisi taşlı takılar.(Güç, otorite ,zenginlik) 1 I
7 Bireysel özel anlamlar taşıyan takılar(örnek olarak ; niÅŸan , düğün , yıldönümü hediye edilen parçalar gösterilebilir). â–
8 Duygusal anlamlar yüklenen takılar.
9 Özel etkinliklerde belirli bir imajı sergilemek ve bir rütbeyi sembolize etmek için kullanılan takılar. m
10 Kurumsal kimlik ,özelliği taşıyan takılar. I \
11 Doğrudan insan Bedenine bağlı takılar.
12 İnsanın ürettiği İşlev ve konumsal olgulara bağlı takılar.
13 Günümüzde; Film , opera , roman ,masal karakterlerinin meşhur ettiği Hit takılar ve takı eğilimleri.
14 Günümüzde ;Sanatçıların ürettikleri , sembolik ve sanatçı yorumuna dayalı Sanat takılar.
Tablonun hazırlanmasında kullanılan resimler.58
Tablonun Hazırlanmasında Yararlanılan Kaynak59
Takı kullanımının çok eski dönemlere kadar uzandığı, Takı kullanmanın çok çeşitli sebepleri ve anlamları olduğu kabul edilmektedir. Örneğin; Türkmen takılarına bazı örf ve adetlerle ilgili fonksiyonel amaçlar yüklendiğinden ; kadın kendini toplum içinde takılarıyla ifade ettiğinden ,genç yaşlıdan zengin fakirden fazla takı takar.60(Resim-62)
Vücudun her bölgesi için takı olduğunu söylemek mümkündür. Takı insanın kendisini güzel hissetmesi , sosyal statü sembolü , güç göstergesi hatta Hindistan gibi ülkelerde kadının toprak sahibi olamadığı ve takı değerli olduğundan kadınlar ekonomik güç içinde takı sahibi olmaktadırlar.61
“Roma takı geleneÄŸi Hıristiyan Bizans döneminde de sürmüştür . Konstantinopolis’te (Ä°stanbul) Takı , soylu kadının güzelliÄŸini , cinsel çekiciliÄŸini ve toplumsal konumunu sergilemesi , kilisenin ve devletinde zengin görsel simgelerini göstermesi amacıyla kullanılmaktadır.”62
Resim-1- Hızal Meriç /’Takıda Yeni Boyutlar”,S.110- Resim-2-Mulvagh Jane -Costume Jewelery In Vogue,S.26- Resim-3- Orgınal Design Dıamond Jewelery,S.52- Resim-4-Proddov Prpenny – Marıon Fasel-Debra Healy,Hollywood Jewels,S.191- Resim-5- Proddov Prpenny And Marıon Fasel, Dıamonds,S.98-Resim-6- Proddov Prpenny And Marıon Fasel, Dıamonds,S.96- Resim-7- Goldnews-Kasım -Aralık 2008,S.123- Resim-8- Olver Elızabeth, The Artısan’s Referance ,Nort Lıght Books,S.15- Resim-9- Proddov Prpenny – Marıon Fasel-Debra Healy,Hollywood Jewels,S.76- Resim-9- Proddov Prpenny – Marıon Fasel-Debra Healy,Hollywood Jewels,S.76- Resim-10- Goldnews-Kasım -Aralık 2008,S.32- Resim-11- Yüksek Özcan, Hint Hazinesi, Atlas Dergisi,S.78- Resim-12- Mücevher Ve Sanat ,P Dünya Sanat Dergisi, Sayı.43. S.74- Resim-13- Proddov Prpenny And Marıon Fasel, Dıamonds,S.159- Resim-14- Åženocak Oya /’Mücevher -Takı Kavramı DeÄŸiÅŸiyor”,S.120
59 Özay Suhandan ,”20. Yüzyıl Takıları Ve Yeni Takı Kavramı Ãœzerine” ,- Ä°stanbul,S.79
60 Türe Altan -Savaşçın M. Yılmaz , ”Türkmen Takıları- Iı”,Antik Dekor , Antika Dekorasyon Ve Sanat
Dergisi, Antik A.Ş. Yayınları, İstanbul,S:5 /1989s.128
61 Anonim,” Hint Mücevheri’nin Öyküsü ”, Ä°stanbul ,Hindistana Bakış ,AÄŸustos Özel Sayı.6,S.69,70
62 ÖzyiÄŸit Suzan ,”Altın Takıların TemizliÄŸi Ve Restorasyonu ”, Antik Dekor Dergisi. Antika Dekorasyon Ve
Sanat Dergisi, Antik A.Ş. Yayınları, İstanbul,Sayı. 32 ,1995 ,S.79
Takı; güzellik , güç ,statü sembolü olmasının yanı sıra sosyolojik anlamlarla da yüklüdür, kişinin kendini anlatma , beğendirme aracı olduğundan felsefi anlamda da
güçlü bir anlatıma sahiptir. Kimi zaman güzellik ve estetik için kimi zaman ekonomik güç olarak kullanılmaktadır.
Aksesuar ,” Sözlük anlamı „’ bir ÅŸeyi tamamlayan parça „’ veya giyimde kıyafeti tamamlayan parça „’ veya “giyimde kıyafeti bütünleyen çanta , ÅŸapka , kemer , mücevher ,gibi eÅŸya”olarak karşımıza çıkmaktadır. Aksesuar kavramı içinde takı (mücevher) olgusu , en önemli yeri oluÅŸturur. Aksesuarla takının ayırt edici özelliÄŸi incelendiÄŸinde; Takı öncelikle süs , güzellik , estetik gibi öğeleri barındırmaktadır.” 63(Resim-63)
GündoÄŸdu Sedanur ,”Tarih Akışında Aksesuar” , ,Sanatsal Mozaik, Ä°stanbul ,1996 S.12,S.79 A.g.m.s.81
Mücevher’in ise deÄŸerli taÅŸ ve madenlerden yapılan süs eÅŸyasına verilen genel ad olarak tanımlandığı görülmektedir bu nedenle ; mücevherler takı tanımı içinde yer alırken her takı mücevher deÄŸildir.(Resim-64) Mücevherlerin önceleri takanı kötülüklerden koruyan , onlara iyilik getiren , uÄŸur niteliÄŸi taşıdığı ileri sürülmekte , Takıların taşıyanların zenginliklerini beÄŸenilerini göstermek , onlara içinde yaÅŸadıkları toplumda bir üstünlük bir güç saÄŸlamak amacıyla kullanıldıkları görülmektedir. Aksesuar üretirken en önemli özelliklerden biri taşınabilir ağırlıkta olmasıdır. Kullanılan malzemenin yıkama , ütü gibi iÅŸlemlere dayanıklı olması da çok önemlidir. Aksesuar da öncelik fonksiyonellik olmalıdır. Estetik , güzellik ve süs özelliÄŸi ikinci planda kalır.64
Günümüz aksesuar anlayışında olduğu gibi en eski dönemlerde de aksesuar olarak tanımlanabilen düğme , toka , broş , iğne gibi objeler; işlevleri, estetik görünümleri ve malzemeleri ile mücevherciliğinde ilgi alanlarına girmişlerdir. Aksesuar tarih boyunca takı olgusu içinde yer almış , zaman zaman işlevselliği , zaman zamanda süsleyiciliği ön plana çıkmıştır.
Yüksek rütbeli subay giysilerinde sırma , sim gibi ayrıcalık sağlayacak özellikte malzemeler , prestij belirleyici olarak metal rütbe işaretleri ve metal düğmeler kullanılmaktadır. (Resim-65)Silahların asıldığı ucu püsküllü kordonlar , deri kullanılarak yapılan hamaylılar,sırma dokuma kumaşlar , keten , pamuk , yün , ipek , deri , metaller ve süs taşları aksesuarların temel öğeleri haline gelmiştir.65
İnsanoğlu örtünme dürtüsü ile birlikte hayvanların kürk ve derilerini önceleri doğal haliyle daha sonraları ise biçimlendirmeye başlayarak kullanı rken süsleme amaçlı dal , tüy, taşları bunlarla kullanmaya başlaması ilk aksesuar örneklerini oluşturmuştur. Doğal malzeme kullanımı maden ve süs taşlarının bulunup kullanılmaya başlamasıyla yeni bir boyuta geçmiştir. Erkekler aksesuar kullanarak toplumdaki statülerini belirtmektedirler.
Salman Özlem /’Tekstil Aksesuarları” , Antik Dekor Dergisi, Antika Dekorasyon Ve Sanat Dergisi, Antik A.Åž. Yayınları, Ä°stanbul ,Sayı.24,1994,S.91
66 Özay Suhandan ,”Eski Mısır Takıları” , Art Dekor Dergisi. Aylık Dekorasyon Ve Sanat Dergisi, Hürriyet Matbaacılık A.Åž.,Ä°stanbul S.35 / 1996s.132
Eski Mısır’da kullanılan takılar hep iri formlu olduÄŸundan küçük çaplı takıların aksesuar olarak gruplandığı görülmektedir.66 (Resim-66)
