Özellikle Oltu Taşı Tesbihler olmak üzere birçok ürün ortaya çıkartan ustalar çeşitli takılarda üretmektedirler. Taşın ürüne dönüştüğü eserler eskiden rağbet edilen ancak teknolojinin gelişmesi ile insanların yeni arayışlar içine girmeleri sonucu unutulmaya yüz tutmuştur. Bunda elbette ki Oltu taşının yeterince tanıtılamamasının payı büyüktür.
Oltu Taşı Tesbihler
Yapılan bu araştırma ile Oltu taşı ve kuyumculuk sanatı el sanatları açısından incelenerek belgelenmeye ve tanıtılmaya çalışılmıştır. Erzurum ili yörede çıkarılan değerli ve yarı değerli taşların işlenmesi açısından el sanatlarının yaşatılacağı önemli merkezlerden biridir. Bu çalışmanın araştırmacılara ve elsanatları ile ilgilenen kişileri özgün bir kaynak olacağı kanısındayım.
Tesbih in asıl adı, “Allah’ı noksan sıfatlardan ve ulûhiyete aykırı ÅŸeylerden tenzih ve takdis ederim” anlamında ki “Süpha” sözcüğüdür. Bu aynı zamanda sebha diye de telaffuz edilir. tesbih in doksan dokuz taneli olmasının nedeni, Allah’ın doksan dokuz adı olmasıdır.
“Oltu Taşı Tesbihler yapımında çeÅŸitli taÅŸlar, kabuk, kemik, diÅŸ, bonuz, fosiller, camlar, ceviz türünden meyveler ve çeÅŸitli aÄŸaç türleri kullanılır. TaÅŸ tesbihler de en çok rastlanılan malzeme zümrüt, yakut, inci, lapis, firuze, akik, yeÅŸim, yıldız taşı, mercan, sedef, necef, kan taşı, Åžah Maksut taşı, lüle taşıdır. ÇeÅŸitli kehribarlar ve Oltu taşı ( Erzurum taşı ) da fosillerden yapılan tesbihlerin ana malzemeleridir.
“Dünyanın en güzel tesbihleri Ä°stanbul’da yapılmıştır. Bunlar arasında sanat ÅŸaheseri sayılacak kadar güzelleri vardır. Yapımı on yıl süren tesbihler olduÄŸu gibi, Osmanlı döneminde çok kısa sürede büyük miktarda tesbih yapımını saÄŸlayacak ÅŸartlarda geliÅŸtirilmiÅŸtir.Â
Tesbih namaz sonlarında Allah’ı belli sayıdaki sözcüklerle anmak için ortaya çıkmış, çeÅŸitli maddelerden yapılan 33, 99, 500, 1000 taneli dizilerdir. Tane, niÅŸane, durak, imame, pul, tepelik, hatime, çivi gibi deÄŸiÅŸik ad ve iÅŸlevleri olan parçaların yapılışın da tesbihçi ustasının beceri ve yeteneÄŸi belirir. Klasik tesbih sayısı 99 dur. Taneler ” armudi, servi, ÅŸalgami, beyzi, üstüvane” gibi çok deÄŸiÅŸik biçimlerde yapılmıştır. tesbih, elmas, yakut, altın, firuze gibi, deÄŸerli mücevher ve madenlerden yapıldığı gibi muratsa tesbih denilen kıymetli taÅŸlarla süslenmiÅŸ olanlarıda vardır.Â
Erzurum’da Oltu’da ve Oltu’nun köylerinde en eski ve yaygın ürün çeÅŸidi tesbihlerdir. Taşın sürtünmede parlama özelliÄŸinden dolayı, çekildikçe parlayan Oltu taşı tesbihler deÄŸer kazanarak raÄŸbet görmektedir. Oltu taşından yapılan tesbihler sayı olarak ve ÅŸekil olarak ikiye ayrılır.
a. Sayı olarak: Tek sayı 33’lük ve üç sayı 99’luk tesbihlerdirb. Åžekil olarak: Oltu Taşı Tesbihler, küresel yüzeyli olanlar ve düz yüzeyliolanlar diye ayrılır. Küresel yüzeyli olanlar, küçük, orta ve büyük boy ÅŸeklindekendi aralarında ayrılırlar. KuÅŸkusuz küresel yüzeyli olan tesbihlerin taneleri tamamen küre ÅŸeklinde deÄŸildir. Son yıllarda altın ve gümüş tellerle her türlüdesen tesbihlere kakma tekniÄŸi ile uygulanmaktadır. Ayrıca ustalar sipariÅŸe göre yılan, balık görünümlü üzeri süslenmiÅŸ özel sipariÅŸlerde yapmaktadırlar.
Tarihte Oltu Taşı Tesbihler adına, ilkin Miladi 800 yıllarında rastlamaktayız ve tesbihin Hind’den batı Asya’ya geldiÄŸi ifade edilmektedir.
İpliğe dizilmiş tanecikler şeklinde tesbih (tesbih aleti) ağaçtan, sert çekirdeklerden (zeytin gibi), kemikten, sedeften, güzel ve kıymetli taşlardan ve boncuklardan yapılmaktadır.
Bu malzemelerin içerisinde gerçek yerini alan Oltu taşından, çok büyük sanat deÄŸeri taşıyan tesbihler yapılmıştır. Oltu taşı ‘ndan, ibadette kullanılan 99’luk tesbihler yapılmaktaysa da, taşıma zorluÄŸu ve fazla yer tuttuÄŸu düşünülerek 33’lük tesbihlere daha çok raÄŸbet edilmektedir. Zaman içerisinde bir sanat eÅŸyası halinde iÅŸlenen Oltu taşı tesbihler, Oltu’da ve Erzurum’daki ustaların hünerli ellerinin ürünleridir. Oltu taşı tesbihlerin güzelliÄŸine, tanelerinin zarafetine ve uyumuna dikkat çekilirken insan vücudundaki fazla elektronları nötrleÅŸtirerek sinirleri yatıştırmasına kendini kaptıran insanların,
Oltu Taşı Tesbihler ile zevkle ibadet ettikleri ve dinlendikleri ifade edilmektedir.tesbih; tane, durak (33’lüklerde pul ), imame ve kamçı denen kısımlardan meydana gelmektedir. Oltu taşından deÄŸiÅŸik özellikler gösteren baÅŸlıca tesbih türleri ÅŸunlardır: kesme, yuvarlak, beyzi, kafalı, kırma damak, düz yuvarlak, zeytini yuvarlak, uçlu yuvarlak, dolgun beyzi, yumurta biçimli, elips, yarım traÅŸ, bademi yuvarlak, haddeli, kakmalı, firuze kakmalı, altın kakmalı, gümüş kakmalı, selvi tesbihlerdir. Her boydan tanelerin büyüklük sırasına göre dizilmesiyle yapılan Oltu taşı tesbihler, makbul deÄŸildir. DiÄŸerleri baÅŸlı başına uÄŸraÅŸmayı gerektiren sanat eserleridir
Özellikle Oltu Taşı Tesbihler olmak üzere birçok ürün ortaya çıkartan ustalar çeşitli takılarda üretmektedirler. Taşın ürüne dönüştüğü eserler eskiden rağbet edilen ancak teknolojinin gelişmesi ile insanların yeni arayışlar içine girmeleri sonucu unutulmaya yüz tutmuştur. Bunda elbette ki Oltu taşının yeterince tanıtılamamasının payı büyüktür.
Oltu Taşı Tesbihler
Yapılan bu araştırma ile Oltu taşı ve kuyumculuk sanatı el sanatları açısından incelenerek belgelenmeye ve tanıtılmaya çalışılmıştır. Erzurum ili yörede çıkarılan değerli ve yarı değerli taşların işlenmesi açısından el sanatlarının yaşatılacağı önemli merkezlerden biridir. Bu çalışmanın araştırmacılara ve elsanatları ile ilgilenen kişileri özgün bir kaynak olacağı kanısındayım.
Tesbih in asıl adı, “Allah’ı noksan sıfatlardan ve ulûhiyete aykırı ÅŸeylerden tenzih ve takdis ederim” anlamında ki “Süpha” sözcüğüdür. Bu aynı zamanda sebha diye de telaffuz edilir. tesbih in doksan dokuz taneli olmasının nedeni, Allah’ın doksan dokuz adı olmasıdır.
“Oltu Taşı Tesbihler yapımında çeÅŸitli taÅŸlar, kabuk, kemik, diÅŸ, bonuz, fosiller, camlar, ceviz türünden meyveler ve çeÅŸitli aÄŸaç türleri kullanılır. TaÅŸ tesbihler de en çok rastlanılan malzeme zümrüt, yakut, inci, lapis, firuze, akik, yeÅŸim, yıldız taşı, mercan, sedef, necef, kan taşı, Åžah Maksut taşı, lüle taşıdır. ÇeÅŸitli kehribarlar ve Oltu taşı ( Erzurum taşı ) da fosillerden yapılan tesbihlerin ana malzemeleridir.
“Dünyanın en güzel tesbihleri Ä°stanbul’da yapılmıştır. Bunlar arasında sanat ÅŸaheseri sayılacak kadar güzelleri vardır. Yapımı on yıl süren tesbihler olduÄŸu gibi, Osmanlı döneminde çok kısa sürede büyük miktarda tesbih yapımını saÄŸlayacak ÅŸartlarda geliÅŸtirilmiÅŸtir.Â
Tesbih namaz sonlarında Allah’ı belli sayıdaki sözcüklerle anmak için ortaya çıkmış, çeÅŸitli maddelerden yapılan 33, 99, 500, 1000 taneli dizilerdir. Tane, niÅŸane, durak, imame, pul, tepelik, hatime, çivi gibi deÄŸiÅŸik ad ve iÅŸlevleri olan parçaların yapılışın da tesbihçi ustasının beceri ve yeteneÄŸi belirir. Klasik tesbih sayısı 99 dur. Taneler ” armudi, servi, ÅŸalgami, beyzi, üstüvane” gibi çok deÄŸiÅŸik biçimlerde yapılmıştır. tesbih, elmas, yakut, altın, firuze gibi, deÄŸerli mücevher ve madenlerden yapıldığı gibi muratsa tesbih denilen kıymetli taÅŸlarla süslenmiÅŸ olanlarıda vardır.Â
Erzurum’da Oltu’da ve Oltu’nun köylerinde en eski ve yaygın ürün çeÅŸidi tesbihlerdir. Taşın sürtünmede parlama özelliÄŸinden dolayı, çekildikçe parlayan Oltu taşı tesbihler deÄŸer kazanarak raÄŸbet görmektedir. Oltu taşından yapılan tesbihler sayı olarak ve ÅŸekil olarak ikiye ayrılır.
a. Sayı olarak: Tek sayı 33’lük ve üç sayı 99’luk tesbihlerdirb. Åžekil olarak: Oltu Taşı Tesbihler, küresel yüzeyli olanlar ve düz yüzeyliolanlar diye ayrılır. Küresel yüzeyli olanlar, küçük, orta ve büyük boy ÅŸeklindekendi aralarında ayrılırlar. KuÅŸkusuz küresel yüzeyli olan tesbihlerin taneleri tamamen küre ÅŸeklinde deÄŸildir. Son yıllarda altın ve gümüş tellerle her türlüdesen tesbihlere kakma tekniÄŸi ile uygulanmaktadır. Ayrıca ustalar sipariÅŸe göre yılan, balık görünümlü üzeri süslenmiÅŸ özel sipariÅŸlerde yapmaktadırlar.
Tarihte Oltu Taşı Tesbihler adına, ilkin Miladi 800 yıllarında rastlamaktayız ve tesbihin Hind’den batı Asya’ya geldiÄŸi ifade edilmektedir.
İpliğe dizilmiş tanecikler şeklinde tesbih (tesbih aleti) ağaçtan, sert çekirdeklerden (zeytin gibi), kemikten, sedeften, güzel ve kıymetli taşlardan ve boncuklardan yapılmaktadır.
Bu malzemelerin içerisinde gerçek yerini alan Oltu taşından, çok büyük sanat deÄŸeri taşıyan tesbihler yapılmıştır. Oltu taşı ‘ndan, ibadette kullanılan 99’luk tesbihler yapılmaktaysa da, taşıma zorluÄŸu ve fazla yer tuttuÄŸu düşünülerek 33’lük tesbihlere daha çok raÄŸbet edilmektedir. Zaman içerisinde bir sanat eÅŸyası halinde iÅŸlenen Oltu taşı tesbihler, Oltu’da ve Erzurum’daki ustaların hünerli ellerinin ürünleridir. Oltu taşı tesbihlerin güzelliÄŸine, tanelerinin zarafetine ve uyumuna dikkat çekilirken insan vücudundaki fazla elektronları nötrleÅŸtirerek sinirleri yatıştırmasına kendini kaptıran insanların,
Oltu Taşı Tesbihler ile zevkle ibadet ettikleri ve dinlendikleri ifade edilmektedir.tesbih; tane, durak (33’lüklerde pul ), imame ve kamçı denen kısımlardan meydana gelmektedir. Oltu taşından deÄŸiÅŸik özellikler gösteren baÅŸlıca tesbih türleri ÅŸunlardır: kesme, yuvarlak, beyzi, kafalı, kırma damak, düz yuvarlak, zeytini yuvarlak, uçlu yuvarlak, dolgun beyzi, yumurta biçimli, elips, yarım traÅŸ, bademi yuvarlak, haddeli, kakmalı, firuze kakmalı, altın kakmalı, gümüş kakmalı, selvi tesbihlerdir. Her boydan tanelerin büyüklük sırasına göre dizilmesiyle yapılan Oltu taşı tesbihler, makbul deÄŸildir. DiÄŸerleri baÅŸlı başına uÄŸraÅŸmayı gerektiren sanat eserleridir
