Olivin Taşı Hakkında
Olivin (peridot) denilen magmatik kayaçın şeffaf sarı ve açık yeşil renkli türüdür.
Olivin Taşının Fiziksel Özellikleri
*Kalp, pankreas, dalak ve ciğerler üzerinde olumlu etkileri vardır.
*Doku bozulmalarını önleyici özelliklere sahiptir.
*Beden-zihin dengesini saÄŸlar.
Olivin Taşının Psikolojik Özellikleri
*Neşe ve sevinç hissi verir. Böylece diğer insanlara da sevgiyle bakılmasını sağlar.
*Kişinin yaşam enerjisini, canlılığını korumasını sağlar.
*Kişiyi verici olmaya yönlendirir.
*İyimserlik verir ve küçük gelişmelerden sevinç duyulmasını sağlar.
*Nedensiz duyulan korkulara karşı iyi gelir.
*Kaygıyı azaltır.
*Kişinin iç dünyasını farketmesini sağlayarak kişisel gelişimi hızlandırır.
*Çevreyle iletişimi mükemmelleştirir. Kıskançlık, egoistlik ve duygusal soğuklukları yokeder.
Özet Tesbih satın al, Türklerde sadece bir zikir vasıtası olmakla kalmamış, aynı zamanda bir sanat objesi olmuştur. Tesbih satın al ustaları çok kıymetli malzemelerden tesbih satın aller yapmışlardır.Günümüzün en önemli tesbih satın al ustalarından biri de Bünyamin Korucu ustadır. Anahtar Kelimeler: Tesbih satın al, Madeni Tesbih satın aller, Organik Tesbih satın aller, Haşebi Tesbih satın aller, Tesbih satın al Ustası,Bünyamin Korucu Usta.
. Türk kültürü içerisinde Türklerin kendi zevk ve inceliÄŸinin ortaya konduÄŸu birçok sanat dalı vardır. Türkler, sadece yaÅŸadıkları mekanları, okuyup-yazdıkları kitapları süslemekle kalmamış, kullandıkları aletlere kadar bir estetik kaygı içerisinde olmuÅŸlar, her malzemeye bir kimlik kazandırmaya çalışmışlardır.Bunun en güzel örneklerinden biri de “tesbih satın al” dir (Resim I). Bir çok dinlerde zikr vasıtası olarak kullanılan tesbih satın al, Türklerde, ayrıca bir sanat objesi olmuÅŸtur. Tarihte ilk tesbih satın al ismine M.S. 800 yıllarında rastlanmaktadı~. Tesbih satın al, Türklerde ise 17. yy.da Osmanl.ılarda bir
Atatürk Üniversitesi, Güzel Sanatlar Fakültesi Öğretim Elemanı.
ı Sargün ERDEM, “Tarihi Akış içinde Erzurum” Sempozyumu, Yayımlanmamış
Bildiri, Erzurum, 1987.
Zeki KUŞOGLU, Dünkü Sanatımız-Kültürümüz, İstanbul, 1994, s. 17.
37
sanat dalı olarak ele alınmaya baÅŸlar1 . istanbul, en güzel Kur’anların yazılıptezhiplendiÄŸi bir sanat merkezi olmakla kalmamış, aynı zamanda en güzel tesbih satın allerin yapıldığı ÅŸehir olmuÅŸtur.
Tarih içerisinde bir çok tesbih satın al ustası yetiÅŸmiÅŸtir. Ancak çoÄŸunun ismi günümüze gelernemiÅŸtir. 19. yy.ın baÅŸlarından 1976 yılında vefat eden Galip Usta’ya kadar, nice tesbih satın al ustaları yetiÅŸmiÅŸtir. Bunlar arasında isimlerini burada zikredebileeeÄŸimiz Topuz’un Halil, Tophaneli İsmet, Sahaflarda Nuri, FildiÅŸici Burhan, Mevlanakapılı Mahmut, Börekçi Mahmut, Topkapılı Sadık, Kaymak Ali Bey, BeÅŸiktaÅŸiı Sağır Rifat, Eyüplü Deli Tahir, Kehribarcı Muhiddin, Kehribarcıbaşı Ali Bey, Akgerdan Mehmet Efendi, Kalemdar Hayri, Horoz’un Sal ih, KalafatçıHasan ve Prof. Bedii Gorbon gibi ustalardır4 •
Tesbih satın al ustaları, her önüne gelen malzemeyle tesbih satın al yapmak yerine, kıymetli malzemeler kullanmayı tercih etmişlerdir. Bu malzemeler kısaca üç ana grupta toplayabileceğimiz madeni malzemeler, organik malzemeler ve haşebi malzemelerdir (Resim 2).
Madeni Tesbih satın aller : Tabiatta bulunan altın, gümüş, inci, akik, kantaşı, şah maksut, yıldıztaşı, yüzsürü, oltutaşl5, kehribar ve necef gibi malzemelerden yapılanlardır.
Organik Tesbih satın aller : Yabani veya ehli hayvanların diÅŸ, kemik, kabuk veya boynuzları olan malzemelerden yapılanlardır. Bunlar; baÄŸa (okyanus kaplumbaÄŸası kabuÄŸu), fıldiÅŸi, sedef, zergerdan (gergedan boynuzu), mercan, mamut diÅŸi ve Osmanlıların “ÅŸiri Mahi” dedikleri mors balığı diÅŸi gibi malzemelerdir.
Haşebi Tesbih satın aller : Bu tür tesbih satın aller ise sert ve hoş kokulu ağaç ve çekirdeğinden yapılmaktadır. Bunlar arasında en çok rağbet görenleri amber, abanoz, demirhindi, gül ağacı, kan ağacı,kuka, sandal, pelesenk, narçıl ve zeytin ağacı gibi malzemelerden yapılan tesbih satın allerdir.
İyi bir tesbih satın alte imarne, durak, tepelik, pul, kapçı gibi parçaların, tesbih satın al taneleriyle uyum sağlamasına özen gösterilmelidir. Tanelerin biçim ve boyları bunda esas alınmalıdır. Örneğinimame boyu, beş tane boyundan kısa veya altı tane boyundan uzun olmamalıdır6 •
3 Işık YAZAN, “Türk Tesbih satın alçiligi”, Antik-Dekor, İstanbul, 1990, S. 8, s. 58; Necip
SARICI, “Türk Tesbih satın al Sanatı”, ilgi, İstanbul, 2004, S.L 08, s.ll. 4 Necip SARICI, “Dua Taneleri”, Tesbih satın al Sergisi, İstanbul, 1996, s. 6. 5 Hazma GündoÄŸdu -Ä°rfan Gedik, “Erzurum’da Oltu Taşı Ä°ÅŸlemeciligi” Bilim Birlik
BaÅŸarı, izınir, 1983, SA3, s.7-12 ; Tahsin PARLAK, Erzurum’da Oltu Taşı ve Kuyumculuk Sanatı, Ankara, 2001. ~ Ahmet Aydın BOLAK, “Dua Taneleri” Tesbih satın al Sergisi, istanbul, 1996, s. 4.
38
Bütün el sanatlarında olduğu gibi, tesbih satın al de yapanın ve kullananın zevkine göre gelişme göstermiştir. Hünerli ustalar, emeklerinin karşılığını aldıkça ortaya harika tesbih satın aller çıkarmışlardır.Günümüzün hünerli ellerinden biri de Erzurumlu Bünyamin KORUCU ustadır (Resim 3).
i 956 yılında Erzurum’da doÄŸan Bünyamin usta, ilk, orta, lise ve üniversite eÄŸitimini bu şehirde tamamlar. Mezuniyetinden sonra öğretmenlik yapmaya baÅŸlar. Tesbih satın alle tanışıklığı da buyıllara rastlamaktadır. O yıllarda tesbih satın al satmak için Erzurum’a gelip-giden Mahmut Özçay’ la tanışır. Öğretmenlik vazifesi fazla sürmez. Bir yıl çalıştıktan sonra bu görevi bırakır. Evinde amatörce oltutaşından tesbih satın aller yapar. Mahmut Özçay; yine bir Erzurum seyahati sırasında Ä°stanbul’da yaptıramadığı oltutaşı tesbih satın ali, Bünyamin Usta’ya yapması için sipariÅŸÂ eder. Usta, özenerek oltutaşından bir tesbih satın al yapar. Bu tesbih satın al, ustanın meslek hayatında dönüm noktasıdır. Yaptığı tesbih satın al çok beÄŸenilir, sipariÅŸler artar. Usta, istanbul’a gitmeye karar verir. 1983yılında istanbul’a gidip kapalıçarşı esnaflarından Hacı Cemil ile tanışarak sipariÅŸÂ tesbih satın aller yapar. ilk olarak eski tesbih satın alleri dÃœzeltir. Takdir gördükçe şevki artar. Daha sonra fıldiÅŸi, kehribar ve kuka malzemelerden tesbih satın aller yaparak meslek hayatını devam ettirir. Bütün sanatçılarda derin izler bırakan Ä°stanbul, Bünyamin Usta’yı da mezar taÅŸlarıyla etkiler. Usta, Osmanlımezar taÅŸlarında gördüğü motiflerden ilham alarak bunları imarnelere uygular. Ancak, İstanbul macerası kısa sürer. Burada yaklaşık iki yıl kaldıktan sonra tekrar Erzurum’a döner.
1986 yılında, tarihi Rüstem PaÅŸa Çarşısı (TaÅŸhan)’nda bir dükkan açar. İstanbul’dan gelen sipariÅŸleri burada yapmaya devam eder. Sürekli kendini geliÅŸtirir. Yaklaşık yirmi yıllık meslekhayatı boyunca hemen hemen her malzemeden, iki bin civarında tesbih satın al yapar. Özellikle iÅŸlenmesi çok zor bir malzeme olan oltu taşı tesbih satın allerinin imamelerine bile iÅŸlemeler yapmıştır. Bu,ustanın tesbih satın alte ne kadar mahir olduÄŸunun en iyi göstergesidir. En çok severek yaptığı tesbih satın aller, yapımında ve sonrasında özellikle güzel kokan aÄŸaç tesbih satın allerdir.
Bünyamin Usta, tesbih satın al yapmayı kendi kendine öğrenmiş ve birçok tesbih satın al ustası tarafından takdir görmüştür.
Bir hatıra; 1987 yılında Erzurumlu hattat Fuat BaÅŸar ile merhum ebru ustası Mustafa Düzgünman’ i ziyarete giderler. Bu esnada Mustafa Düzgünman tesbih satın alten söz etmektedir. FuatBaÅŸar, Bünyamin Usta’yı tanıştırıp tesbih satın al yaptığını söyler. Yaptığı tesbih satın allerden, yanında bulunup-bulunmadığı sorulması üzerine Bünyamin Usta, biri gergedan boynuzundan, diÄŸeri altınçakma oltutaşından iki tesbih satın alini gösterir(Resim 4). Tesbih satın allere bakılırken içeriye Neyzen Niyazi Sayın girer. Aynı
39 zamanda tesbih satın al ustası olan Niyazı Sayın da gördüğü tesbih satın alleri çok beğenir ve Bünyamin Usta hakkında takdir dolu sözler söyler Günümüzde, tesbih satın al koleksiyonculuğu pahalı bir zevktir. Bunun en önemli sebebi, kullanılan malzemenin yurt dışından getirilmesi ve zor bulunmasıdır.
Bugün, Bünyamin Korucu Usta, TaÅŸhan’da 28 Nolu dükkanında tesbih satın al yapmaya devam etmektedir. Usta’ya nice güzel tesbih satın aller yapması dileÄŸiyle saÄŸlıklı ömürler temenni ediyoruz.Yazımızı, Aydın Solak Beyefendinin tesbih satın alle ilgili şu sözüyle bitiriyoruz.
“Kdinatta her şey Allah ‘ı tesbih satın al eder…. Ve tesbih satın alin en güzelini Türkler çeker”
KAYNAKLAR
SOLAK, Ahmet Aydın-SARICI, Necip, “Dua Taneleri” Tesbih satın al Sergisi, İstanbul, 1996. ERDEM, Sargon, “Tarihi Akış İçinde Erzurum” Sempozyumu, Yayımlanmamış Bildiri, Erzurum,i 987. . GÃœNDOGOU, Hamza-GEDÄ°K, Ä°rfan, “Erzurum’da Oltu Taşı Ä°ÅŸlemeciliÄŸi”, Bilim Birlik BaÅŸarı, Ä°zmir, 1983, S.43, s.7-12.
KUŞOOLU, Zeki, Dünkü Sanatımız-KÜıtürümüz, İstanbul, 1994.
NECÄ°p, Sarıcı, “Türk Tesbih satın al Sanatı”, ilgi, S.108, İstanbul, 2004. s.10-13.
PARLAK, Tahsin, Erzurum’da Oltu Taşı ve Kuyumculuk Sanatı, Ankara, 200 i. YAZAN, IŞık, “Türk Tesbih satın alçiliÄŸi”, Antik-Dekor, S.8, İstanbul, 1990, s. 58
62.
Olivin Taşı Hakkında
Olivin (peridot) denilen magmatik kayaçın şeffaf sarı ve açık yeşil renkli türüdür.
Olivin Taşının Fiziksel Özellikleri
*Kalp, pankreas, dalak ve ciğerler üzerinde olumlu etkileri vardır.
*Doku bozulmalarını önleyici özelliklere sahiptir.
*Beden-zihin dengesini saÄŸlar.
Olivin Taşının Psikolojik Özellikleri
*Neşe ve sevinç hissi verir. Böylece diğer insanlara da sevgiyle bakılmasını sağlar.
*Kişinin yaşam enerjisini, canlılığını korumasını sağlar.
*Kişiyi verici olmaya yönlendirir.
*İyimserlik verir ve küçük gelişmelerden sevinç duyulmasını sağlar.
*Nedensiz duyulan korkulara karşı iyi gelir.
*Kaygıyı azaltır.
*Kişinin iç dünyasını farketmesini sağlayarak kişisel gelişimi hızlandırır.
*Çevreyle iletişimi mükemmelleştirir. Kıskançlık, egoistlik ve duygusal soğuklukları yokeder.
Özet Tesbih satın al, Türklerde sadece bir zikir vasıtası olmakla kalmamış, aynı zamanda bir sanat objesi olmuştur. Tesbih satın al ustaları çok kıymetli malzemelerden tesbih satın aller yapmışlardır.Günümüzün en önemli tesbih satın al ustalarından biri de Bünyamin Korucu ustadır. Anahtar Kelimeler: Tesbih satın al, Madeni Tesbih satın aller, Organik Tesbih satın aller, Haşebi Tesbih satın aller, Tesbih satın al Ustası,Bünyamin Korucu Usta.
. Türk kültürü içerisinde Türklerin kendi zevk ve inceliÄŸinin ortaya konduÄŸu birçok sanat dalı vardır. Türkler, sadece yaÅŸadıkları mekanları, okuyup-yazdıkları kitapları süslemekle kalmamış, kullandıkları aletlere kadar bir estetik kaygı içerisinde olmuÅŸlar, her malzemeye bir kimlik kazandırmaya çalışmışlardır.Bunun en güzel örneklerinden biri de “tesbih satın al” dir (Resim I). Bir çok dinlerde zikr vasıtası olarak kullanılan tesbih satın al, Türklerde, ayrıca bir sanat objesi olmuÅŸtur. Tarihte ilk tesbih satın al ismine M.S. 800 yıllarında rastlanmaktadı~. Tesbih satın al, Türklerde ise 17. yy.da Osmanl.ılarda bir
Atatürk Üniversitesi, Güzel Sanatlar Fakültesi Öğretim Elemanı.
ı Sargün ERDEM, “Tarihi Akış içinde Erzurum” Sempozyumu, Yayımlanmamış
Bildiri, Erzurum, 1987.
Zeki KUŞOGLU, Dünkü Sanatımız-Kültürümüz, İstanbul, 1994, s. 17.
37
sanat dalı olarak ele alınmaya baÅŸlar1 . istanbul, en güzel Kur’anların yazılıptezhiplendiÄŸi bir sanat merkezi olmakla kalmamış, aynı zamanda en güzel tesbih satın allerin yapıldığı ÅŸehir olmuÅŸtur.
Tarih içerisinde bir çok tesbih satın al ustası yetiÅŸmiÅŸtir. Ancak çoÄŸunun ismi günümüze gelernemiÅŸtir. 19. yy.ın baÅŸlarından 1976 yılında vefat eden Galip Usta’ya kadar, nice tesbih satın al ustaları yetiÅŸmiÅŸtir. Bunlar arasında isimlerini burada zikredebileeeÄŸimiz Topuz’un Halil, Tophaneli İsmet, Sahaflarda Nuri, FildiÅŸici Burhan, Mevlanakapılı Mahmut, Börekçi Mahmut, Topkapılı Sadık, Kaymak Ali Bey, BeÅŸiktaÅŸiı Sağır Rifat, Eyüplü Deli Tahir, Kehribarcı Muhiddin, Kehribarcıbaşı Ali Bey, Akgerdan Mehmet Efendi, Kalemdar Hayri, Horoz’un Sal ih, KalafatçıHasan ve Prof. Bedii Gorbon gibi ustalardır4 •
Tesbih satın al ustaları, her önüne gelen malzemeyle tesbih satın al yapmak yerine, kıymetli malzemeler kullanmayı tercih etmişlerdir. Bu malzemeler kısaca üç ana grupta toplayabileceğimiz madeni malzemeler, organik malzemeler ve haşebi malzemelerdir (Resim 2).
Madeni Tesbih satın aller : Tabiatta bulunan altın, gümüş, inci, akik, kantaşı, şah maksut, yıldıztaşı, yüzsürü, oltutaşl5, kehribar ve necef gibi malzemelerden yapılanlardır.
Organik Tesbih satın aller : Yabani veya ehli hayvanların diÅŸ, kemik, kabuk veya boynuzları olan malzemelerden yapılanlardır. Bunlar; baÄŸa (okyanus kaplumbaÄŸası kabuÄŸu), fıldiÅŸi, sedef, zergerdan (gergedan boynuzu), mercan, mamut diÅŸi ve Osmanlıların “ÅŸiri Mahi” dedikleri mors balığı diÅŸi gibi malzemelerdir.
Haşebi Tesbih satın aller : Bu tür tesbih satın aller ise sert ve hoş kokulu ağaç ve çekirdeğinden yapılmaktadır. Bunlar arasında en çok rağbet görenleri amber, abanoz, demirhindi, gül ağacı, kan ağacı,kuka, sandal, pelesenk, narçıl ve zeytin ağacı gibi malzemelerden yapılan tesbih satın allerdir.
İyi bir tesbih satın alte imarne, durak, tepelik, pul, kapçı gibi parçaların, tesbih satın al taneleriyle uyum sağlamasına özen gösterilmelidir. Tanelerin biçim ve boyları bunda esas alınmalıdır. Örneğinimame boyu, beş tane boyundan kısa veya altı tane boyundan uzun olmamalıdır6 •
3 Işık YAZAN, “Türk Tesbih satın alçiligi”, Antik-Dekor, İstanbul, 1990, S. 8, s. 58; Necip
SARICI, “Türk Tesbih satın al Sanatı”, ilgi, İstanbul, 2004, S.L 08, s.ll. 4 Necip SARICI, “Dua Taneleri”, Tesbih satın al Sergisi, İstanbul, 1996, s. 6. 5 Hazma GündoÄŸdu -Ä°rfan Gedik, “Erzurum’da Oltu Taşı Ä°ÅŸlemeciligi” Bilim Birlik
BaÅŸarı, izınir, 1983, SA3, s.7-12 ; Tahsin PARLAK, Erzurum’da Oltu Taşı ve Kuyumculuk Sanatı, Ankara, 2001. ~ Ahmet Aydın BOLAK, “Dua Taneleri” Tesbih satın al Sergisi, istanbul, 1996, s. 4.
38
Bütün el sanatlarında olduğu gibi, tesbih satın al de yapanın ve kullananın zevkine göre gelişme göstermiştir. Hünerli ustalar, emeklerinin karşılığını aldıkça ortaya harika tesbih satın aller çıkarmışlardır.Günümüzün hünerli ellerinden biri de Erzurumlu Bünyamin KORUCU ustadır (Resim 3).
i 956 yılında Erzurum’da doÄŸan Bünyamin usta, ilk, orta, lise ve üniversite eÄŸitimini bu şehirde tamamlar. Mezuniyetinden sonra öğretmenlik yapmaya baÅŸlar. Tesbih satın alle tanışıklığı da buyıllara rastlamaktadır. O yıllarda tesbih satın al satmak için Erzurum’a gelip-giden Mahmut Özçay’ la tanışır. Öğretmenlik vazifesi fazla sürmez. Bir yıl çalıştıktan sonra bu görevi bırakır. Evinde amatörce oltutaşından tesbih satın aller yapar. Mahmut Özçay; yine bir Erzurum seyahati sırasında Ä°stanbul’da yaptıramadığı oltutaşı tesbih satın ali, Bünyamin Usta’ya yapması için sipariÅŸÂ eder. Usta, özenerek oltutaşından bir tesbih satın al yapar. Bu tesbih satın al, ustanın meslek hayatında dönüm noktasıdır. Yaptığı tesbih satın al çok beÄŸenilir, sipariÅŸler artar. Usta, istanbul’a gitmeye karar verir. 1983yılında istanbul’a gidip kapalıçarşı esnaflarından Hacı Cemil ile tanışarak sipariÅŸÂ tesbih satın aller yapar. ilk olarak eski tesbih satın alleri dÃœzeltir. Takdir gördükçe şevki artar. Daha sonra fıldiÅŸi, kehribar ve kuka malzemelerden tesbih satın aller yaparak meslek hayatını devam ettirir. Bütün sanatçılarda derin izler bırakan Ä°stanbul, Bünyamin Usta’yı da mezar taÅŸlarıyla etkiler. Usta, Osmanlımezar taÅŸlarında gördüğü motiflerden ilham alarak bunları imarnelere uygular. Ancak, İstanbul macerası kısa sürer. Burada yaklaşık iki yıl kaldıktan sonra tekrar Erzurum’a döner.
1986 yılında, tarihi Rüstem PaÅŸa Çarşısı (TaÅŸhan)’nda bir dükkan açar. İstanbul’dan gelen sipariÅŸleri burada yapmaya devam eder. Sürekli kendini geliÅŸtirir. Yaklaşık yirmi yıllık meslekhayatı boyunca hemen hemen her malzemeden, iki bin civarında tesbih satın al yapar. Özellikle iÅŸlenmesi çok zor bir malzeme olan oltu taşı tesbih satın allerinin imamelerine bile iÅŸlemeler yapmıştır. Bu,ustanın tesbih satın alte ne kadar mahir olduÄŸunun en iyi göstergesidir. En çok severek yaptığı tesbih satın aller, yapımında ve sonrasında özellikle güzel kokan aÄŸaç tesbih satın allerdir.
Bünyamin Usta, tesbih satın al yapmayı kendi kendine öğrenmiş ve birçok tesbih satın al ustası tarafından takdir görmüştür.
Bir hatıra; 1987 yılında Erzurumlu hattat Fuat BaÅŸar ile merhum ebru ustası Mustafa Düzgünman’ i ziyarete giderler. Bu esnada Mustafa Düzgünman tesbih satın alten söz etmektedir. FuatBaÅŸar, Bünyamin Usta’yı tanıştırıp tesbih satın al yaptığını söyler. Yaptığı tesbih satın allerden, yanında bulunup-bulunmadığı sorulması üzerine Bünyamin Usta, biri gergedan boynuzundan, diÄŸeri altınçakma oltutaşından iki tesbih satın alini gösterir(Resim 4). Tesbih satın allere bakılırken içeriye Neyzen Niyazi Sayın girer. Aynı
39 zamanda tesbih satın al ustası olan Niyazı Sayın da gördüğü tesbih satın alleri çok beğenir ve Bünyamin Usta hakkında takdir dolu sözler söyler Günümüzde, tesbih satın al koleksiyonculuğu pahalı bir zevktir. Bunun en önemli sebebi, kullanılan malzemenin yurt dışından getirilmesi ve zor bulunmasıdır.
Bugün, Bünyamin Korucu Usta, TaÅŸhan’da 28 Nolu dükkanında tesbih satın al yapmaya devam etmektedir. Usta’ya nice güzel tesbih satın aller yapması dileÄŸiyle saÄŸlıklı ömürler temenni ediyoruz.Yazımızı, Aydın Solak Beyefendinin tesbih satın alle ilgili şu sözüyle bitiriyoruz.
“Kdinatta her şey Allah ‘ı tesbih satın al eder…. Ve tesbih satın alin en güzelini Türkler çeker”
KAYNAKLAR
SOLAK, Ahmet Aydın-SARICI, Necip, “Dua Taneleri” Tesbih satın al Sergisi, İstanbul, 1996. ERDEM, Sargon, “Tarihi Akış İçinde Erzurum” Sempozyumu, Yayımlanmamış Bildiri, Erzurum,i 987. . GÃœNDOGOU, Hamza-GEDÄ°K, Ä°rfan, “Erzurum’da Oltu Taşı Ä°ÅŸlemeciliÄŸi”, Bilim Birlik BaÅŸarı, Ä°zmir, 1983, S.43, s.7-12.
KUŞOOLU, Zeki, Dünkü Sanatımız-KÜıtürümüz, İstanbul, 1994.
NECÄ°p, Sarıcı, “Türk Tesbih satın al Sanatı”, ilgi, S.108, İstanbul, 2004. s.10-13.
PARLAK, Tahsin, Erzurum’da Oltu Taşı ve Kuyumculuk Sanatı, Ankara, 200 i. YAZAN, IŞık, “Türk Tesbih satın alçiliÄŸi”, Antik-Dekor, S.8, İstanbul, 1990, s. 58
62.
