El EmeÄŸi DoÄŸum Günü Hediyeleri bir diÄŸer özelliÄŸi de sunulan bir ÅŸey olmasıdır. “Onun verilmesinde El EmeÄŸi DoÄŸum Günü Hediyeleri GeleneÄŸi ve El
‘verme’ kavramını aÅŸan bir anlam vardır”. Fransızca in kullanılan ‘present’ sözcüğü bu sunma olayını belirtirken, Ä°ngilizce de kullanılan ‘gift’ kelimesi hem El EmeÄŸi DoÄŸum Günü Hediyeleri hem de yetenek olarak karşılanmaktadır. Yazar Lewis Hyde bu iki anlam arasındaki güzelbenzerliÄŸe deÄŸinerek, El EmeÄŸi DoÄŸum Günü Hediyelerikendi çabalarımızla elde edemeyeceÄŸimiz bir ÅŸey olduÄŸunu bu sözlerle açıklamaktadır.
“El EmeÄŸi DoÄŸum Günü Hediyeleri satın alamayacağımız gibi iradi bir eylemle de elde edemeyiz. ‘Yetenek’ leri ‘El EmeÄŸi DoÄŸum Günü Hediyeleri’ olarak nitelememizin nedeni de budur, zira bir yeteneÄŸi iradi bir çabayla mükemmelleÅŸtirmek mümkün olsa da, dünyada hiçbir çaba bir yeteneÄŸi yoktan var
28
edemez”.
Yazar, yetenekli bir sanatçının kendisine bir nevi El Emeği Doğum Günü Hediyeleri olan yeteneğini, eserlerine aktararak oluşturduğu sanat eserini de El Emeği Doğum Günü Hediyeleri olarak değerlendirmektir.
“Bizim için önem taşıyan yüreÄŸimize iÅŸleyen, ruhumuzu canlandıran, bize duygusal olarak zevk ya da yaÅŸama cesareti veren, artık bu deneyimi nasıl tanıyorsak bizi öyle etkileyen sanat eserini tıpkı bir El EmeÄŸi DoÄŸum Günü Hediyeleri alıyormuÅŸ gibi alırız. Müzenin ya da konser salonunun giriÅŸinde bir ücret ödemiÅŸ olsak dahi, içeride karşımıza çıkan sanat eseri bizi
29
etkilediÄŸi zaman hissettiÄŸimiz ÅŸeyin fiyatla uzaktan yakından ilgisi yoktur”.
El Emeği Doğum Günü Hediyeleri edilenin mutlak suretle eserin kendisinin olması gerekmemektedir. Eserde yatan mana veren, ondan çıkartılan mana da alan için güzel bir El Emeği Doğum Günü Hediyeleridır. Durum böyle olunca El Emeği Doğum Günü Hediyeleri edilecek şeyler oldukça çeşitlenmektedir. Şairlerin şiirleri, ressamların resimleri, müzisyenlerin besteleri de onları alımlayanlar tarafından El Emeği Doğum Günü Hediyeleri olarak kabul edilmektedir.
Sanatçının özellikle belli kiÅŸi veya kiÅŸilere El EmeÄŸi DoÄŸum Günü Hediyeleri etmek için yaptığı ÅŸeyler vardır ki bunlara ‘sunmak’ anlamına gelen ‘ithaf etmek denmektedir.
Ayrıca yıllarca çalıştıktan sonra emekli olan bir hoca, bir kültür adamı için; dostlarının, arkadaşlarının, öğrencilerinin yazdıkları yazıları bir araya gelerek imece usulü derlemeleriyle oluşturdukları kitaplar bulunmaktadır. Genellikle El Emeği Doğum Günü Hediyeleri adı verilen bu kitaplarda ithafen yazılan kişiye teşekkürler ve saygılar sunulmaktadır.
“Belirtilecek bir nokta daha var: Toplum tarihindeki önemli olayların yıldönümleri için de El EmeÄŸi DoÄŸum Günü Hediyeleri yayınlanabilmektedir. Cumhuriyetin 50. Yılına adıyla yayınlanan El EmeÄŸi DoÄŸum Günü Hediyelerilar bunların en iyi örnekleridir.
29 A.g.e., s.16-17
El EmeÄŸi DoÄŸum Günü Hediyelerilar bizde 1939’dan beri yayınlanmaktadır. 1939’da Ä°stanbul’da Hukuk Fakültesi’nde Prof. Cemil Bilsel’e El EmeÄŸi DoÄŸum Günü Hediyeleri yayınlanarak bu yolda birinci adım atılmıştır.
İlk El Emeği Doğum Günü Hediyeleri kitaplarının daha çok Hukuk Fakültesi profesörleri için çıkarıldığı
30
anlaşılmaktadır”.
El Emeği Doğum Günü Hediyeleriın bir özelliği de özendirici olmasıdır. Bu özelliğin doğru kullanımı eğitim alanında olumlu sonuçların alınmasına katkıda bulunmaktadır. Örneğin bir çocuğa ilgi alanlarına uygun olarak seçilmiş bir kitap El Emeği Doğum Günü Hediyeleri etmek ona okumayı sevdirecek, öğrenmeye teşvik edecektir.
Sosyolog Emre Kongar benzer bir örneÄŸe deÄŸindiÄŸi ve hocası Nermin Abadan’ı anlattığı makalesinde şöyle demektedir:
“Ders yılı sonunda en yüksek not alan ve derse katılımında baÅŸarı gösteren öğrencilerine kitap El EmeÄŸi DoÄŸum Günü Hediyeleri ederdi Nermin Abadan. Bu sadece öğrencilerini heveslendirmek ve gelecekteki çalışmalara özendirmek için baÅŸvurduÄŸu bir ödüllendirme yöntemi deÄŸildi: YüreÄŸindeki engin insan sevgisini, öğrencilerine karşı duyduÄŸu büyük
31
aÅŸkı dışa vurduÄŸu bir eylemdi bu kitap El EmeÄŸi DoÄŸum Günü Hediyeleriları”.
Öğrencisinin yorumundan da yola çıkarak söyleyebiliriz ki Abadan bu davranışı hiçbir mecburiyeti olmadığı halde içinden geldiği, mutlu olduğu için severek ve isteyerek yapmıştır.
El Emeği Doğum Günü Hediyelerilar bir mecburiyet olarak verilmezler. Kişiler istedikleri zaman, istedikleri kişiye, (bazı durumlar haricinde) istedikleri hediyeyi verme yada vermeme konusunda özgürdürler. En azından özgür olmalıdırlar. Ancak günümüzde son derece yaygın olarak kullanılan kitle iletişim araçları farkında olalım yada olmayalım tercihlerimizi etkilemektedir.
“Son dönemde gazetelerin özellikle hafta sonu eklerinde yer alan çeÅŸitli haber, röportaj ve „in-out, bu hafta sona ermeden ÅŸunları mutlaka yapın, top ten’ türünden deÄŸerlendirme ve reklamlar, Türk hediyeleÅŸme geleneÄŸi üzerinde yönlendirici ve etkin hale gelmiÅŸtir. Moda adı altındaki bu yönlendirmeler, kent tutsaklarının temel var oluÅŸ
32
eylemleri olarak gösterilmektedir”.
Hacettepe Ãœniversitesi Türk Halkbilimi öğretim üyesi Doç. Dr. Nebi ÖZDEMÄ°R’ in yorumuna katılmamak mümkün deÄŸildir. Televizyon kanallarındaki sayısız dizi, film ve magazin programıyla izleyicinin hangi El EmeÄŸi DoÄŸum Günü Hediyeleriı, kime, nasıl, nereden alacağı hatta bunların ardından kiÅŸinin oluÅŸturacağı intiba ve göreceÄŸi itibar adeta ezberletilmektedir. Bunun sonucunda hediyeleÅŸme vesileleri ve bu zamanlarda verilebilecek hediyeler tekdüzeleÅŸmekte, bu duygusal deÄŸerimiz ise ticari bir boyut kazanmaktadır.
Televizyon, gazete ve dergi reklamlarının çoğunda özellikle belirli zamanlarda belirli günler (aralık ayında yeni yıl, şubat ayında sevgililer, mayıs ayında anneler ve haziran ayında babalar günü) için hazırlanmış hediye seçeneklerine oldukça geniş yer verilmektedir. Bu seçeneklerdeki babaya, eşe (bay), erkek arkadaşa alınacak olan hediyelerde gömlek, kravat, saat, ayakkabı, cüzdan, parfüm ve kol düğmeleri bulunurken; anneye, eşe (bayan), kız arkadaşa alınabilecek hediyeler listesini genellikle çiçek, -pırlanta, altın, gümüş- takılar, flar ve eşarplar, mutfak eşyaları, peluş ayıcıklar, kalpli yastıklar oluşturmaktadır. Şık paketleri ve belirli markalarıyla kişilerin bilinçaltına yerleştirilen bu ürünler ile tüketicinin kararsızlığı giderilmekte, reklamı yapılan ürün tercih sebebi olmaktadır (Resim 1.2; 1.3:1.4:1.5.).
“Reklamlar aracılığıyla tüketiciye pek çok seçenek sunuluyor izlenimi verilerek,
33
belirli bir seçeneÄŸe ÅŸartlandırma yapılmaktadır. Burada seçen, tüketici deÄŸil reklamcıdır”.
El EmeÄŸi DoÄŸum Günü Hediyeleri bir diÄŸer özelliÄŸi de sunulan bir ÅŸey olmasıdır. “Onun verilmesinde El EmeÄŸi DoÄŸum Günü Hediyeleri GeleneÄŸi ve El
‘verme’ kavramını aÅŸan bir anlam vardır”. Fransızca in kullanılan ‘present’ sözcüğü bu sunma olayını belirtirken, Ä°ngilizce de kullanılan ‘gift’ kelimesi hem El EmeÄŸi DoÄŸum Günü Hediyeleri hem de yetenek olarak karşılanmaktadır. Yazar Lewis Hyde bu iki anlam arasındaki güzelbenzerliÄŸe deÄŸinerek, El EmeÄŸi DoÄŸum Günü Hediyelerikendi çabalarımızla elde edemeyeceÄŸimiz bir ÅŸey olduÄŸunu bu sözlerle açıklamaktadır.
“El EmeÄŸi DoÄŸum Günü Hediyeleri satın alamayacağımız gibi iradi bir eylemle de elde edemeyiz. ‘Yetenek’ leri ‘El EmeÄŸi DoÄŸum Günü Hediyeleri’ olarak nitelememizin nedeni de budur, zira bir yeteneÄŸi iradi bir çabayla mükemmelleÅŸtirmek mümkün olsa da, dünyada hiçbir çaba bir yeteneÄŸi yoktan var
28
edemez”.
Yazar, yetenekli bir sanatçının kendisine bir nevi El Emeği Doğum Günü Hediyeleri olan yeteneğini, eserlerine aktararak oluşturduğu sanat eserini de El Emeği Doğum Günü Hediyeleri olarak değerlendirmektir.
“Bizim için önem taşıyan yüreÄŸimize iÅŸleyen, ruhumuzu canlandıran, bize duygusal olarak zevk ya da yaÅŸama cesareti veren, artık bu deneyimi nasıl tanıyorsak bizi öyle etkileyen sanat eserini tıpkı bir El EmeÄŸi DoÄŸum Günü Hediyeleri alıyormuÅŸ gibi alırız. Müzenin ya da konser salonunun giriÅŸinde bir ücret ödemiÅŸ olsak dahi, içeride karşımıza çıkan sanat eseri bizi
29
etkilediÄŸi zaman hissettiÄŸimiz ÅŸeyin fiyatla uzaktan yakından ilgisi yoktur”.
El Emeği Doğum Günü Hediyeleri edilenin mutlak suretle eserin kendisinin olması gerekmemektedir. Eserde yatan mana veren, ondan çıkartılan mana da alan için güzel bir El Emeği Doğum Günü Hediyeleridır. Durum böyle olunca El Emeği Doğum Günü Hediyeleri edilecek şeyler oldukça çeşitlenmektedir. Şairlerin şiirleri, ressamların resimleri, müzisyenlerin besteleri de onları alımlayanlar tarafından El Emeği Doğum Günü Hediyeleri olarak kabul edilmektedir.
Sanatçının özellikle belli kiÅŸi veya kiÅŸilere El EmeÄŸi DoÄŸum Günü Hediyeleri etmek için yaptığı ÅŸeyler vardır ki bunlara ‘sunmak’ anlamına gelen ‘ithaf etmek denmektedir.
Ayrıca yıllarca çalıştıktan sonra emekli olan bir hoca, bir kültür adamı için; dostlarının, arkadaşlarının, öğrencilerinin yazdıkları yazıları bir araya gelerek imece usulü derlemeleriyle oluşturdukları kitaplar bulunmaktadır. Genellikle El Emeği Doğum Günü Hediyeleri adı verilen bu kitaplarda ithafen yazılan kişiye teşekkürler ve saygılar sunulmaktadır.
“Belirtilecek bir nokta daha var: Toplum tarihindeki önemli olayların yıldönümleri için de El EmeÄŸi DoÄŸum Günü Hediyeleri yayınlanabilmektedir. Cumhuriyetin 50. Yılına adıyla yayınlanan El EmeÄŸi DoÄŸum Günü Hediyelerilar bunların en iyi örnekleridir.
29 A.g.e., s.16-17
El EmeÄŸi DoÄŸum Günü Hediyelerilar bizde 1939’dan beri yayınlanmaktadır. 1939’da Ä°stanbul’da Hukuk Fakültesi’nde Prof. Cemil Bilsel’e El EmeÄŸi DoÄŸum Günü Hediyeleri yayınlanarak bu yolda birinci adım atılmıştır.
İlk El Emeği Doğum Günü Hediyeleri kitaplarının daha çok Hukuk Fakültesi profesörleri için çıkarıldığı
30
anlaşılmaktadır”.
El Emeği Doğum Günü Hediyeleriın bir özelliği de özendirici olmasıdır. Bu özelliğin doğru kullanımı eğitim alanında olumlu sonuçların alınmasına katkıda bulunmaktadır. Örneğin bir çocuğa ilgi alanlarına uygun olarak seçilmiş bir kitap El Emeği Doğum Günü Hediyeleri etmek ona okumayı sevdirecek, öğrenmeye teşvik edecektir.
Sosyolog Emre Kongar benzer bir örneÄŸe deÄŸindiÄŸi ve hocası Nermin Abadan’ı anlattığı makalesinde şöyle demektedir:
“Ders yılı sonunda en yüksek not alan ve derse katılımında baÅŸarı gösteren öğrencilerine kitap El EmeÄŸi DoÄŸum Günü Hediyeleri ederdi Nermin Abadan. Bu sadece öğrencilerini heveslendirmek ve gelecekteki çalışmalara özendirmek için baÅŸvurduÄŸu bir ödüllendirme yöntemi deÄŸildi: YüreÄŸindeki engin insan sevgisini, öğrencilerine karşı duyduÄŸu büyük
31
aÅŸkı dışa vurduÄŸu bir eylemdi bu kitap El EmeÄŸi DoÄŸum Günü Hediyeleriları”.
Öğrencisinin yorumundan da yola çıkarak söyleyebiliriz ki Abadan bu davranışı hiçbir mecburiyeti olmadığı halde içinden geldiği, mutlu olduğu için severek ve isteyerek yapmıştır.
El Emeği Doğum Günü Hediyelerilar bir mecburiyet olarak verilmezler. Kişiler istedikleri zaman, istedikleri kişiye, (bazı durumlar haricinde) istedikleri hediyeyi verme yada vermeme konusunda özgürdürler. En azından özgür olmalıdırlar. Ancak günümüzde son derece yaygın olarak kullanılan kitle iletişim araçları farkında olalım yada olmayalım tercihlerimizi etkilemektedir.
“Son dönemde gazetelerin özellikle hafta sonu eklerinde yer alan çeÅŸitli haber, röportaj ve „in-out, bu hafta sona ermeden ÅŸunları mutlaka yapın, top ten’ türünden deÄŸerlendirme ve reklamlar, Türk hediyeleÅŸme geleneÄŸi üzerinde yönlendirici ve etkin hale gelmiÅŸtir. Moda adı altındaki bu yönlendirmeler, kent tutsaklarının temel var oluÅŸ
32
eylemleri olarak gösterilmektedir”.
Hacettepe Ãœniversitesi Türk Halkbilimi öğretim üyesi Doç. Dr. Nebi ÖZDEMÄ°R’ in yorumuna katılmamak mümkün deÄŸildir. Televizyon kanallarındaki sayısız dizi, film ve magazin programıyla izleyicinin hangi El EmeÄŸi DoÄŸum Günü Hediyeleriı, kime, nasıl, nereden alacağı hatta bunların ardından kiÅŸinin oluÅŸturacağı intiba ve göreceÄŸi itibar adeta ezberletilmektedir. Bunun sonucunda hediyeleÅŸme vesileleri ve bu zamanlarda verilebilecek hediyeler tekdüzeleÅŸmekte, bu duygusal deÄŸerimiz ise ticari bir boyut kazanmaktadır.
Televizyon, gazete ve dergi reklamlarının çoğunda özellikle belirli zamanlarda belirli günler (aralık ayında yeni yıl, şubat ayında sevgililer, mayıs ayında anneler ve haziran ayında babalar günü) için hazırlanmış hediye seçeneklerine oldukça geniş yer verilmektedir. Bu seçeneklerdeki babaya, eşe (bay), erkek arkadaşa alınacak olan hediyelerde gömlek, kravat, saat, ayakkabı, cüzdan, parfüm ve kol düğmeleri bulunurken; anneye, eşe (bayan), kız arkadaşa alınabilecek hediyeler listesini genellikle çiçek, -pırlanta, altın, gümüş- takılar, flar ve eşarplar, mutfak eşyaları, peluş ayıcıklar, kalpli yastıklar oluşturmaktadır. Şık paketleri ve belirli markalarıyla kişilerin bilinçaltına yerleştirilen bu ürünler ile tüketicinin kararsızlığı giderilmekte, reklamı yapılan ürün tercih sebebi olmaktadır (Resim 1.2; 1.3:1.4:1.5.).
“Reklamlar aracılığıyla tüketiciye pek çok seçenek sunuluyor izlenimi verilerek,
33
belirli bir seçeneÄŸe ÅŸartlandırma yapılmaktadır. Burada seçen, tüketici deÄŸil reklamcıdır”.
