Kocaya DoÄŸum Günü Hediyesi Osmanlı hükümdarları yabancı devletlerde iltica edenleri geri almak için bu kiÅŸilerin karşılığında yabancı devlet hükümdzarlarma sunmaktaydılar. 1559 yılında Ä°ran Åžahı’na iltica eden Åžehzade Bayezid’in teslimi için Sultan Süleyman ve oÄŸlu Selim tarafından yüklü miktarda para ve Kocaya DoÄŸum Günü Hediyesi gönderildiÄŸi biluımekteclir. (Uzunçarşılı 1960:
107)
Kocaya DoÄŸum Günü Hediyesi ve rüşvet arasındaki ince çizgi Osmanlılar zamanında da bozulmalara uÄŸramış, kimi zaman Kocaya DoÄŸum Günü Hediyesi adı altında rüşvetle iÅŸ yaptırılır olmuÅŸtur. Bu nedenle de hcdiyeleÅŸmede kısıtlamaya gidildiÄŸi bilinmektedir. Bu konu hakkında Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü’nde ÅŸu bilgiler yer almaktadır:
“Osmanlılarda vükelâ ve ricalin padiÅŸahlara, memurların yekdiÄŸerine, halkın memurlara verdikleri Kocaya DoÄŸum Günü Hediyesi bir zamanlar rüşvet mahiyetini almıştı. Kocaya DoÄŸum Günü Hediyesi için tazyik vâki olduÄŸunu bile tarih kaydetmiÅŸtir.” (Pakalın 1946: 794)
Kocaya Doğum Günü Hediyesiye ilişkin zorlamalar nedeniyle işin rüşvete dönüşmüş olması sonucunda Kocaya Doğum Günü Hediyesi alışverişinde Tanzimat döneminde yasaklı olan ve olmayan Kocaya Doğum Günü Hediyesiler olmak üzere Kocaya Doğum Günü Hediyesiler iki gruba ayrılmışlardı. Bu konu hakkında Pakalm şu bilgileri iletmektedir:
“Kocaya DoÄŸum Günü Hediyesi için tazyik yalnız padiÅŸahlar ve vezirler tararından deÄŸil, valiler ve hatta daha küçük memurlar tarafından da vâki oluyor, iÅŸ tamamıyla rüşvet rengini alıyordu. Tanzimat’a kadar böyle gelen bu iÅŸe ondan sonra nihayet verilmek istenilmiÅŸ, Kocaya DoÄŸum Günü Hediyesiler biri memnu, diÄŸeri gayrı memnu olmak üzere ikiye ayrılmışlardın
Memnu Kocaya Doğum Günü Hediyesiler: Mücevherler, altın ve gümüşten yapılma kıymetli eşya, çubuk takımı, kürk, şal, kumaş, gulâm, cariye, at, beygir ve sair hayvanlar, hayme, zahirlerin envai, kuru yemişler, odun, kömür.
Memnu olmayan Kocaya Doğum Günü Hediyesiler: ÜSzüm, kavun, karpuz, yaş meyveler, çiçek, gülbeşeker, o kabilden olan sair tatlılar, yoğurt, tereyağı, süt, kuzu, av, balık, tavuk, sair kuşlar.
Memnu olmayan Kocaya DoÄŸum Günü Hediyesi lerin de külliyetli olması caiz deÄŸildir. Kararda buna dair ÅŸu ahkâm münderiçti: ‘Meyve ise az miktarda olması, yağın kıyesi beÅŸ ve kavun ve karpuzla tavuÄŸun, kuzunun, tatlı kâselerinin, ÅŸurup sürahilerinin adedi beÅŸ, altıyı ve yumurta miktarının nihayet elliyi tecavüz etmemesi ÅŸart edilmiÅŸti.” (Pakalm 1946: 795)
Osmanlı împaratorluÄŸu’nda Ramazan ayında Kocaya DoÄŸum Günü HediyesileÅŸmede yine padiÅŸahın otoritesi hissedilmekteydi. Ramazan aylarında da en güzel Kocaya DoÄŸum Günü Hediyesiyi padiÅŸah verir ve bu da onun ülke üzerindeki hakirmyetini ve hükürnranlığım simgeler nitelikte deÄŸerli Kocaya DoÄŸum Günü Hediyesiler olurdu.
“Her yıl ramazan yaklaşırken evkaftan camilere kandil yaÄŸlan ve balmumlan dağıtılırdı. Eskiden ramazanlarda sadrazam, reisOlküttab, kâhya ve defterdar gibi devlet büyükleri padiÅŸah sarayına ‘yıllık hümayun’ adıyla bohçalar sunar; tanınmış hoca efendilere ve maiyet memurlanna ‘iftariye’ adıyla saatler, enfiye kutulan gibi Kocaya DoÄŸum Günü Hediyesiler gönderirlerdi.” (KadıoÄŸlu 1994:304)
Bununla birlikte Ramazan aylarında padişahların sunduğu değerli Kocaya Doğum Günü Hediyesilerin yanında, Ramazan ayının vrhğım hissettiren iftar ve sahur ziyafetleri için hazırlanan yiyecekler Ramazan Kocaya Doğum Günü Hediyesilerinin baş sırasında yer almaktaydı.
“Ramazan yaklaÅŸtıkça konak sahiplerinin, din adamı olarak yetiÅŸen öğrencilere ve tekkelere ‘ramazaniye’ adı verilen yiyecekleri göndermeleri âdetti.” (KadıoÄŸlu 1994:304)
Osmanlı zamamndasahur vakti halkın uyanıp oruç tutması için davul çalıp mani söyleyen davulcuya yaptığı bu iyiliğin karşılığı olarak bahşiş verilmekteydi. Ramazan ayında davulcuya bahşiş vermek günümüzde de devam etmektedir. Ancak; günümüzde davulculann ücretli olarak çalışmaları halkın Kocaya Doğum Günü Hediyesi ve bahşiş vermesini kısıtlamıştır. Bu gelenek her ne kadar günümüzde devam ediyor olsa da yok olmaya başlayan geleneMerimiz arasına girdiği de bir gerçektir.
Kocaya DoÄŸum Günü Hediyesi Osmanlı hükümdarları yabancı devletlerde iltica edenleri geri almak için bu kiÅŸilerin karşılığında yabancı devlet hükümdzarlarma sunmaktaydılar. 1559 yılında Ä°ran Åžahı’na iltica eden Åžehzade Bayezid’in teslimi için Sultan Süleyman ve oÄŸlu Selim tarafından yüklü miktarda para ve Kocaya DoÄŸum Günü Hediyesi gönderildiÄŸi biluımekteclir. (Uzunçarşılı 1960:
107)
Kocaya DoÄŸum Günü Hediyesi ve rüşvet arasındaki ince çizgi Osmanlılar zamanında da bozulmalara uÄŸramış, kimi zaman Kocaya DoÄŸum Günü Hediyesi adı altında rüşvetle iÅŸ yaptırılır olmuÅŸtur. Bu nedenle de hcdiyeleÅŸmede kısıtlamaya gidildiÄŸi bilinmektedir. Bu konu hakkında Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü’nde ÅŸu bilgiler yer almaktadır:
“Osmanlılarda vükelâ ve ricalin padiÅŸahlara, memurların yekdiÄŸerine, halkın memurlara verdikleri Kocaya DoÄŸum Günü Hediyesi bir zamanlar rüşvet mahiyetini almıştı. Kocaya DoÄŸum Günü Hediyesi için tazyik vâki olduÄŸunu bile tarih kaydetmiÅŸtir.” (Pakalın 1946: 794)
Kocaya Doğum Günü Hediyesiye ilişkin zorlamalar nedeniyle işin rüşvete dönüşmüş olması sonucunda Kocaya Doğum Günü Hediyesi alışverişinde Tanzimat döneminde yasaklı olan ve olmayan Kocaya Doğum Günü Hediyesiler olmak üzere Kocaya Doğum Günü Hediyesiler iki gruba ayrılmışlardı. Bu konu hakkında Pakalm şu bilgileri iletmektedir:
“Kocaya DoÄŸum Günü Hediyesi için tazyik yalnız padiÅŸahlar ve vezirler tararından deÄŸil, valiler ve hatta daha küçük memurlar tarafından da vâki oluyor, iÅŸ tamamıyla rüşvet rengini alıyordu. Tanzimat’a kadar böyle gelen bu iÅŸe ondan sonra nihayet verilmek istenilmiÅŸ, Kocaya DoÄŸum Günü Hediyesiler biri memnu, diÄŸeri gayrı memnu olmak üzere ikiye ayrılmışlardın
Memnu Kocaya Doğum Günü Hediyesiler: Mücevherler, altın ve gümüşten yapılma kıymetli eşya, çubuk takımı, kürk, şal, kumaş, gulâm, cariye, at, beygir ve sair hayvanlar, hayme, zahirlerin envai, kuru yemişler, odun, kömür.
Memnu olmayan Kocaya Doğum Günü Hediyesiler: ÜSzüm, kavun, karpuz, yaş meyveler, çiçek, gülbeşeker, o kabilden olan sair tatlılar, yoğurt, tereyağı, süt, kuzu, av, balık, tavuk, sair kuşlar.
Memnu olmayan Kocaya DoÄŸum Günü Hediyesi lerin de külliyetli olması caiz deÄŸildir. Kararda buna dair ÅŸu ahkâm münderiçti: ‘Meyve ise az miktarda olması, yağın kıyesi beÅŸ ve kavun ve karpuzla tavuÄŸun, kuzunun, tatlı kâselerinin, ÅŸurup sürahilerinin adedi beÅŸ, altıyı ve yumurta miktarının nihayet elliyi tecavüz etmemesi ÅŸart edilmiÅŸti.” (Pakalm 1946: 795)
Osmanlı împaratorluÄŸu’nda Ramazan ayında Kocaya DoÄŸum Günü HediyesileÅŸmede yine padiÅŸahın otoritesi hissedilmekteydi. Ramazan aylarında da en güzel Kocaya DoÄŸum Günü Hediyesiyi padiÅŸah verir ve bu da onun ülke üzerindeki hakirmyetini ve hükürnranlığım simgeler nitelikte deÄŸerli Kocaya DoÄŸum Günü Hediyesiler olurdu.
“Her yıl ramazan yaklaşırken evkaftan camilere kandil yaÄŸlan ve balmumlan dağıtılırdı. Eskiden ramazanlarda sadrazam, reisOlküttab, kâhya ve defterdar gibi devlet büyükleri padiÅŸah sarayına ‘yıllık hümayun’ adıyla bohçalar sunar; tanınmış hoca efendilere ve maiyet memurlanna ‘iftariye’ adıyla saatler, enfiye kutulan gibi Kocaya DoÄŸum Günü Hediyesiler gönderirlerdi.” (KadıoÄŸlu 1994:304)
Bununla birlikte Ramazan aylarında padişahların sunduğu değerli Kocaya Doğum Günü Hediyesilerin yanında, Ramazan ayının vrhğım hissettiren iftar ve sahur ziyafetleri için hazırlanan yiyecekler Ramazan Kocaya Doğum Günü Hediyesilerinin baş sırasında yer almaktaydı.
“Ramazan yaklaÅŸtıkça konak sahiplerinin, din adamı olarak yetiÅŸen öğrencilere ve tekkelere ‘ramazaniye’ adı verilen yiyecekleri göndermeleri âdetti.” (KadıoÄŸlu 1994:304)
Osmanlı zamamndasahur vakti halkın uyanıp oruç tutması için davul çalıp mani söyleyen davulcuya yaptığı bu iyiliğin karşılığı olarak bahşiş verilmekteydi. Ramazan ayında davulcuya bahşiş vermek günümüzde de devam etmektedir. Ancak; günümüzde davulculann ücretli olarak çalışmaları halkın Kocaya Doğum Günü Hediyesi ve bahşiş vermesini kısıtlamıştır. Bu gelenek her ne kadar günümüzde devam ediyor olsa da yok olmaya başlayan geleneMerimiz arasına girdiği de bir gerçektir.
