Oltu Taşı İşlemeciliği Ocaktan bin bir güçlükle çıkarılmış taşlar, ustalar tarafından teneke ölçeği veya kilo ile satın alınır. Satın alınan taşlar, kullanılan vakte kadar tekrar toprağa gömülür. Bu taşları yapılacak tespihin, ağızlığın veya diğer süs eşyalarının büyüklük ve şekillerine göre usta tarafından, taşın içindeki yabancı maddeler ve çatlaklarda göz önünde bulundurularak ve büyük bir ustalıkla seçilir.

Kırılan taşlar, yapım süresi gelene kadar yine çatlamaması ve hava ile temas etmemesi için bir torba içerisinde, nemli olarak toprağa gömülür. Gerektikçe buradan alınan taşlar suda saklanarak teker teker yumuşak haliyle işlenir.

Oltu Taşı İşlemeciliği

Alınan taş, öncelikle yapılacak ürüne göre pipoluk, tespihlik, kolyelik vs. olarak ayrılır. Taşın içindeki yabancı maddeler ve çatlaklar göz önünde tutularak büyük bir ustalıkla keserle kütük üzerinde kırılıp işlenecek hale getirilmektedir. Bu işlem esnasında çok dikkatli olunmalı yanlış bir çekiç darbesiyle taş kullanılamaz duruma gelebilmektedir. Oltu taşının damar kalınlığı en fazla 10 cm’dir ve bu kalınlıktaki taşa da ender rastlanmaktadır.

Oltu taşının işlenmesinde çelik bıçaklar, eğeler, zımpara ve yapılan işe göre tornalar kullanılmaktadır. Bazı ustalar kendi bıçaklarını kendileri hazırlar ve bu aletleri kendi ihtiyaçlarına göre geliştirirler. 

Yüzyıllar boyu tespih, kolye ve gerdanlık yapımında hep aynı metot kullanılmıştır. İlk zamanlar yayla yapılan işlem daha sonra kemane denilen basit tornada yapılmaya başlamış ve bu torna biraz modernize edilerek demir tornalara dönüşmüştür.

Oltu taşının yapılma işlemleri ise keserle kırılan taşlar bıçakla kobot yapılarak delinir. Delinen taşlar ipe takıldıktan sonra keski ile biraz tornalanıp daha sonra arda denilen aletle düzeltme ve perdah işlemi yapılır. Tornada işlenen taşlar, tornadan çıkmadan cilalama işlemi de yapılarak tornadan o şekilde çıkartılır. Oltu taşı işlemeciliği, iki grupta sürdürülür.

Birincisi yukarıda belirtilen şekliyle tornada yapılır. Bu tornada yapılan işler, ilk zamanlarda sadece Oltu taşı olarak sürdürülüyordu. Sonradan yuvarlak taneler üzerine altın veya gümüş ile yapılan kakmalar da ikinci grubu oluşturmaktadır. Kolye, bilezik, yüzük gibi süs eşyalarının ilkin altın, gümüş olan kısmı işlenip, taş konulacak yerleri boş bırakılır. Bu yerlere, çakma veya yapıştırma usulü ile taşlar yerleştirilerek cilaya hazırlanır. Ayrıca eye veya zımpara yardımı ile bıçak kullanılarak el işçiliği ile sadece Oltu taşı kolye ve takılar yapılmaktadır. Son yıllarda yapılan çalışmalarda Oltu taşı tozu da kullanılmaya başlamıştır.

 Oltu Taşı İşlemeciliği nde Kullanılan Cilalama Yöntemleri

a)  Tornada yapılan cilalama

Taş, tornadan çıkarılmadan bir bez parçasına sürülen yağ, toz( ponza), çırtı odunun kömürü rendelenmiş bez ile işlenmiş tanelere tutularak çark döndürülür.

b)  Deri parçası üzerinde cilalama

Deri parçası üzerine bir miktar tebeşir tozu (pomza), zeytinyağı damlatılır. Önceden yapılan süs eşyası hızla sürülerek cilalanır. Bu işlem yapılırken hem parlaklık kazandırılır hem de taştaki küçük çizik ve alet izleri giderilir.

c)  Motorda cilalama

Son zamanlarda, bazı elektrik pompalarına takılan çuha parasından meydana gelen fırçalarla yapılan cilalama işlemleri de geliştirilmiştir.

d)  Şayak kumaşı ile cilalama.

“Şayak” adı verilen bez kumaş parçası üzerine biraz inek yağı ve biraz da çırtı ağacının kömürü ufaltılır, hafifçe ısıtıldıktan sonra bu bezin üzerine, işlenen taş hızlıca sürülerek cilalanır. Bu cilalama işleminde de çatlak veya zımpara izleri giderilir.